मुखवटे आणि चेहरे

हॅलोवीन हा एक अमेरिकन सण.
अमेरिकेतले बहुतेक सण तसे वीकेन्ड बघुन साजरे केले जातात - दिवाळी सकट! (आमच्या युनिव्हर्सिटीत तर हॉल कधी अव्हेलेबल होतोय हे पाहून दिवाळीचा 'मुहूर्त' ठरायचा).
पण ख्रिसमस, ४ जुलै आणि हॅलोवीन - तारखा पाहून साजरे होतात.
पहिल्यांदा अमेरिकेत आलो तेव्हा अभ्यास आणि पैशाच्या टेन्शनमध्ये हॅलोवीन काय - फॉल (शिशिर - हो ना?) कधी सुरू झाला याचाही पत्ता लागला नव्हता. नाही म्हणायला पहिल्यांदा कटिंग करुन येत होतो तेव्हा रस्त्यापलिकडचं झाड बघुन - काचेपलिकडुन आपल्याकडे कुणी रंगपंचमीचा लाल-पिवळ्या रंगांनी भरलेला फुगा फेकावा आणि तो काचेवर फुटल्याचं लक्षात न येऊन आपण त्याकडे अवाक होऊन पहावं तसा - मी रंगांच्या त्या स्फोटाने दचकलो होतो.
रंगांची निर्भेळ दंगल - सवालच नाय.
पण पहिला फॉल म्हणजे फक्त अभ्यास आणि काम.
तसा ऍथेन्स (ओहायो मधलं - ग्रीस मधलं नव्हे) मधे प्रत्येकच वीकेन्ड दणक्यात साजरा व्हायचा, पण हॅलोवीनची शान काही औरच! (असं फक्त ऐकलं होतं).
वीकेन्ड - पर्टिक्युलर्ली शुक्रवार, शनिवार - ची संध्याकाळ म्हणजे नविन भाबडी जनता - नटुन थटुन रात्री घरुन निघणाऱ्यांना (बुधवारात जाणाऱ्यांना निरोप देण्याच्या तुच्छतेने) - अपटाऊन क्या? जाओ जाओ ऐष करो - म्हणायची. (अमेरिकेबद्दल असणाऱ्या अनेक गैरसमजांपैकी सगळ्यात मोठा म्हणजे - अमेरिकन्सना नैतिकता हा प्रकार माहित नसतो. त्याबद्दल नंतर कधीतरी).
अर्जुन मला पहिल्याच वीकेन्डला अपटाऊन ला घेऊन गेलेला.
आमच्याकडे अपटाऊन म्हणजे - इतर शहरांतल्या डाऊनटाऊन्स सारखा प्रकार. फरक म्हणजे आमच्या अपटाऊन मध्ये रस्त्याच्या दोन्ही बाजूनी रस्ता संपेपर्यंत बार्स. पिग स्किन, रेड ब्रिक टॅव्हर्न, सी.आय., पॉपर्स, टोनीज - हे प्रसिद्ध.
तिथे जाऊन आम्ही एक-एक बियर प्यालो आणि पूल खेळलो. बार मध्ये फारशी गर्दी पण नव्हती. त्यामुळे त्या तुच्छतेचं कारण मला कधी कळलं नव्हतं.
पण पहिल्या क्वार्टर मध्ये तरी (अकॅडमिक क्वार्टर - व्हिस्कीची नव्हे) परत कधी अपटाऊन ला जायचा योग आला नव्हता.
दरम्यान मिड-टर्म्स बरोबरच हॅलोवीनची वातावरण निर्मिती होत होती.

हॅलोवीन हा इथला भुताखेतांचा सण.
त्यामागची दंतकथा अशी कि आयर्लंडच्या 'सेल्टिक' जमाती ३१ ऑक्टोबर हा 'समर' चा शेवटचा दिवस मानीत. १ नोव्हेंबर हा 'ऑल सेन्ट्स डे'. या समरच्या शेवटच्या दिवशी - त्या वर्षात वारलेल्या लोकांचे आत्मे 'शरीर' शोधत भटकत. आणि सगळ्यात सुंदर दिसणाऱ्या शरीराला 'झपाटत'. त्यामुळे त्या दिवशी/रात्री लोक घरातले दिवे वगैरे घालवून, चित्र-विचित्र (शक्यतो भुताखेताचे) पोशाख करुन बसत - जेणेकरुन 'भटकती आत्मा' आली तरी तिने मला शोधु नये! ही प्रथा हे आयरिश लोक १९ व्या शतकाच्या मध्यात अमेरिकेत घेऊन आले.
कळ्या म्हणायचा - प्रत्येक भन्नाट कल्पनेचा जन्म एशियात होतो, युरोपियन्स तिला सिस्टिम देतात आणि अमेरिकन्स तिचा धंदा करतात - तसं आता हॅलोवीनचा धंदा (नव्हे सण - एकुण एक) झालाय.
जनता पम्पकिन्स (मोठे भोपळे) विकत घेऊन ते वाळवते, आणि आतला गर काढून त्यावर (भुताचे) डोळे, नाक, तोंड कोरून घराबाहेर ठेवते. शिवाय चित्र विचित्र पोशाख आणुन स्वत: नटते आणि आपल्या पोराबाळांना नटवते. मग मुलं टोळी करुन आपापल्या आळीतला प्रत्येक दरवाजा ठोठावतात आणि 'ट्रिक ऑर ट्रीट' ओरडुन स्वत:च्या पोशाखाचं कौतुक करून घेऊन चॉकलेट वगैरे मिळवतात. (आपल्या संक्रांती/दसऱ्या सारखं - त्यामुळे त्या दिवशी एक परडीभर चॉकलेट्स घरी येणाऱ्या 'भुतांसाठी' तयार ठेवावी लागतात.)

ऍथेन्स हे एक युनिव्हर्सीटी टाऊन.
इथं हॅलोवीन हा 'युनीक' प्रकार आहे.
(भारतीयांसाठी आणखीनच युनीक कारण हा एकच दिवस असा कि जेव्हा या वीस हजार लोकसंख्येच्या गावात चाळीस हजार लोक जमतात आणि एकाच वेळेस अपटाऊन ला येतात. पुण्यात गणेश विसर्जनाच्या दिवशी लक्ष्मी रस्त्यावर दिसणारी गर्दी इथे प्रकटते.)
या परेड मध्ये कुणाचा पायपोस कुणाच्या पायात नसतो.
तुम्ही त्यात सामील होणार नसाल तर तुम्हाला तो येड्याचा बाजार वाटतो. (त्यात सामील झालात तरी तेच वाटतं - पण 'येडे होऊन' तसं वाटायला मजा येते.)
प्रत्येक जण चेहरा रंगवून, मुखवटा घालून नाहीतर अतरंगी कपडे घालून दिसेल त्याला 'हॅपी हॅलोवीन' करत असतो.
पहिल्या वर्षी तुम्ही कुणालाच ओळखत नसता, दुसऱ्या वर्षी तुम्हाला कळतं कि कुणीच ओळखीचं दिसत नाहिये कारण सगळ्यांनी मुखवटे घातलेत, तिसऱ्या वर्षी तुम्ही एवढे 'टल्ली' असता कि सगळेच मुखवटे ओळखीचे वाटायला लागतात, चौथ्या वर्षी मुखवटेच एवढे खरे वाटायला लागतात कि तुम्ही दर वर्षी या दिवशी ऍथेन्स मध्ये असण्याचे अशक्य प्लॅन्स मित्रांबरोबर बनवायला लागता.....
ऍथेन्समध्ये पाहिलेल्या चार हॅलोविन्स मधली सगळ्यात मोठी चूक आम्ही (म्हणजे मी, अजित आणि सिद्धेशने) पहिल्याच हॅलोवीनला केली - ती म्हणजे आमच्या ग्रुप मधल्या एकमेव कपल बरोबर हॅलोवीन परेड पहायला गेलो!
चूक म्हणजे.....
त्याचं असं आहे कि मॉब सायकॉलॉजी हा एक अजब प्रकार असतो.
इतर दिवशी सरळ साधा दिसणारा माणुस 'मॉब' मध्ये गेल्यावर एकदम 'शूर' होतो. मग तो पाकिटमाराला जसा बदडतो, तसाच मध्ये पडणाऱ्या पोलिसालाही, तो जसा 'अजाणत्याला' मदत करायला धजावतो तसाच 'अजाणतीला' चिमटे काढायलाही.
इथे 'अशा' शूरांचा प्रॉब्लेम नसतो. त्यासाठी उमद्या घोड्यांवरचे 'मामा' लोक उमद्या गर्दीवर चौखूर घोडी उधळायला आणि उन्मत्त शुक्रजंतुंच्या धुंदीला काळ्या तुकतुकीत सोट्याने रट्टे लावायला सदैव तयार असतात.
इथे प्रॉब्लेम असतो मुली!
म्हणजे 'काही' मुली - पण शेवटी काय.....
म्हणजे गर्दीचा फायदा(!) उठवुन तोकड्या कपड्यात वावरणं वगैरे ठीक, पण या पोरी शिस्तीत फ्लॅश करतात. (फ्लॅश करणे म्हणजे शुद्ध मराठीत - छाती दाखवणे).
खरं तर हे अवैध/इल्लिगल/गैरकानुनी आहे, पण 'मामा' लोकही त्याकडे (लक्षपुर्वक) दुर्लक्ष करतात.
या पोरी - परेड बघण्याच्या नावाखाली - कोर्ट स्ट्रीटच्या (दोन्ही) बाजूच्या दुसऱ्या मजल्यावरच्या बाल्कनींत.
खाली गर्दी ('हमारी मांगे पुरी करो' च्या ईमानदारीत) 'शो युअर टिट्स' ओरडत.
आणि वर या पोरी गर्दीला यथेच्छ तिष्ठवत 'गॅस' वर ठेऊन.
पोरी 'अतीच' करायला लागल्या तर गर्दी निराशेने (आणि नव्या हुरुपाने) पुढच्या गॅलरीकडे जाते.
सेल फोन या 'दैवी चमत्कारा'ने 'प्रॉडक्टिव्ह स्पॉट्स' सांगितले-मागितले जातात.
दर वर्षीच्या हॅलोवीनचे (अनऑफिशियल) 'स्कोर' ठेवले जातात.

पहिल्या हॅलोवीनला या गोष्टी 'वरण-भात' कपल बरोबर असताना करणं भलतंच अवघड गेलं.....
पहिल्या हॅलोवीनची आमची चिडचिड म्हणजे -
अरे तो बघ - बाघबान सारखा वाघ रंगवुन आलाय अंगावर.
ती बघ - स्टॅच्यू ऑफ लिबर्टी बनून आलिए.
तो बघ स्पायडरमॅन, ती बघ सुपर(वु)मॅन?....
एवढंच!
'हमारी मांगे....' सुरू झालं कि आमचं आपलं 'चला पुढे - अजुन केवढं बघायचंय'-'हो ना!'.

य चिडचिड.

त्यामानाने दुसरा हॅलोवीन चांगला गेला.
बरंच ठरवूनही मी 'कॉस्च्यूम' घ्यायला विसरलो.
पण काहीतरी करायचंच हे ठरवलेलं.
माझ्या बरोबरचे कुणीच 'ड्रेस अप' होईनात.
मग मीच - जीन्स, टी शर्ट, त्यावर टाय, त्यावर बनियन आणि मग अमितायू कडे जाऊन मस्त पैकी तोंडावर मिळेल तो रंग जमेल तसा फासला.
रघूच्या उषाला 'भो' केलं तर ती एवढं दचकली कि तिला अजुन आठवतंय.

तिसऱ्या हॅलोवीनला केस वाढवण्याच्या प्रयत्नांत होतो.
मग ते (अर्धवट पोनीटेल) वाढलेले केस 'अग्नीपथ' मधल्या मिथुन सारखे 'जेल' लावुन चिप्प बसवले.
दाढी वाढवलेली, ती पण जेल लावुन 'त्रिकोणी' केली.
(थोडं आणखी जेल उरलं होतं म्हणुन) मिशा सालव्हादोर दाली सारख्या वर वळवल्या.

चौथ्या हॅलोवीनला अमितायूने काळा झगा आणि भुताचा उभट चेहऱ्याचा 'कवटी' मास्क दिला.
माधुरीला तयार रहायला सांगुन आलेलो.
म्हटलं तिला 'थोडं' सरप्राईज देऊ.
माधुरी रेस्टरुममध्ये आरशासमोर टिकली लावत उभी होती.
तिच्या घराच्या दरवाजातुन उगीच 'माधुरी - हे बघ, हे बघ' करत तिचं लक्ष वेधण्याचा प्रयत्न केला.
पण ती कपाळाचा सेन्ट्रॉईड शोधण्यात गुंग.
लावलेल्या मास्क बद्दल टोटल विसरुन 'च्यायला काय हे' करत तिच्याकडे जायला लागलो तर ती एवढी किंचाळली कि मीच घराबाहेर धावलो!
मग पार्किंग लॉट मध्ये लोकांना भुताच्या मागे माधुरी झाडू घेऊन धावतानाचा 'कॉमिक' सीन दिसला असणार!!

.......

साप, फटाके, रंग, क्रिकेट, दंगली, सॉफ़्ट्वेअर - हीच आपली संस्कृती - हे जेवढं खोटं, तेवढंच - युद्ध, अनैतिकता, रंगद्वेश, पैसा, पार्टिज म्हणजे अमेरिकन संस्कृती हे ही.
मग मुखवटे कुठले आणि कुठले चेहरे - हे ज्याचं त्यानं शोधायचं.

काय दाखवायचं.....
हा ज्याचा त्याचा प्रश्न.....