पल्प फिक्शन

उपवर मुलीला पाह्यला यावेत पाहुणे अचानक....

९४ चा शेवटचा सूर्यास्त आम्ही हट्टाने एकत्र पाह्यला.
तो मीरा नायरच्या '१९४७' च्या प्रत्येक सूर्यास्ताएवढाच प्रकर्षाने आठवतोय.

इतिहास किसी भाषाका नाम नहीं.
और न ही किसी उदात्त मानवी संबंध का नाम.
वो तो शक्तिके लिए किया गया एक नितांत अमानुष रक्तस्नान है....

उपवर मुलीला पाह्यला यावेत पाहुणे अचानक
आणि सुरु व्हावी साऱ्या घरादाराची धावपळ
तशी - तुझी स्थिती होते,
जेव्हा जेव्हा मी तुझ्या घरी येतो.....

मी कथा लिहीत नाही.
काल्पनिक गोष्टी सांगायचा मी प्रयत्नही केलेला नाही.
काल्पनिक गोष्टी सांगायचा आणि घडलेल्या गोष्टी लिहायचा.
पण 'यात्रा' घडली हे मात्र नक्की.

पर्वत जब यात्रा के लिए आतुर होता है,
तब प्रतियात्रा नही - नदी बनना होता है....

पलंगावरची चादर सरळ करण्याच्या निमित्ताने
उचलुन नेतेस तू - मुलाचे अस्ताव्यस्त पसरलेले कपडे, त्याचे दप्तर,
किंवा - नवऱ्याने तशीच फेकलेली लुंगी.....

आठवणींचं एक भारी असतं - त्या कालच्यासारख्या आठवतात.
धुरकट होतात, पण जुन्या होत नाहीत.
एखाद्या पिक्चरसारख्या त्या मनात रहातात.
सीन्स पुढेमागे होतात.
कथा तीच रहाते.
कथा तीच - आणि तीच पात्रं.
कथा तीच?
आणि पात्रं?
राहुल म्हणतो तशी कदाचित हा ब्लॉग म्हणजे - माझ्या अनुभवांना मी दिलेली रिऍक्शन असू शकेल.
पण आठवणींना रिऍक्शन कशी देणार?

समर्पण का ऐसा एक विचार
फूल वनस्पतीकी स्वाहा वाणी है.
प्रार्थना मनुष्यकी - इसलिए इतिहास हो जानेका नाम नही.
बल्की इतिहाससे सर्वथा उदासीन होकर वनस्पती हो जानेका नाम प्रार्थना है.....

मला पाणी आणण्याच्या बहाण्याने आत जाताना
केसांवरुन फिरवतेस फणी न विसरता
आणि - चेहऱ्यावरून पावडरचा हलकासा हात....

सामंतांसारखं लिहायचं झालं तर 'यात्रा'चं 'कथानक' पुण्यात सुरू होतं.
सोलापुरात वेग घेतं.
दक्षिण-मध्य रेल्वेच्या डब्यासारखं - भरधाव धावत - गुलबर्गा, रायचुर करत गुन्टकलला पोचतं.
अडखळतं.
अनन्तपूर, धर्मवरम शोधत तिरुपतीत भटकतं.
आणि जीव मुठीत धरुन पुण्यात परततं.
पण संपत नाही.
कदाचित 'नॉन-फिक्शन' मधलं कुठलंच कथानक कधीच संपत नाही.
आपण आपले त्याचे अर्थ लावायचे.
अर्थ तरी काय लावणार म्हणा.....
हे हे असं असं झालं.

समुद्र जब आकाशके प्रती व्याकुल होता है
तब प्रतिआकाश नही मेघ बनना होता है....

माझं आवडतं गाणं लावण्याच्या निमित्ताने शोकेसकडे जाताना
बेमालूमपणे बदलतेस गेल्या कित्येक दिवसांत न बदलेली कॅलेंडरवरची तारीख
आणि स्वत:लाही.....

आम्ही पहिल्यांदा एकमेकांशी बोललो ती दुपार आयदर मला लख्ख आठवतिए, किंवा त्याबद्दल आम्ही इतक्यांदा बोललोय कि ती आम्ही आमच्या मनात 'रीकन्स्ट्रक्ट' केलिए....आठवत नाही.

सूर्य जब पृथ्वीके लिए आकर्षित होता है
तब प्रतिपृथ्वी नही धूप बनना होता है....

पण गायत्री म्हणते तसं माझ्या शाळेतल्या लोकांकडे इतरांकडे नसतो तो अनुभवांचा खजिना असतो हे मात्र नक्की.

यह धूप, यह मेघ, यह नदिया इतिहास नही - प्रार्थनाए है
इतिहासका उत्तर प्रतिइतिहास कभी नही होता, क्योंकी
दोनो भी एक दूसरेकी तलाश है
एक प्रश्न है तो दूसरा केवल प्रतिप्रश्न.
उत्तरही नहिं......

मी जेव्हा जेव्हा तुझ्या घरी येतो - तुझी अशीच काहीतरी स्थिती होते.....
का होते?

- मी.
- नरेन्द्र मेहता.
- आठवत नाही.
सलील

नुकत्याच हाती आलेल्या वृत्तानुसार -

प्रकरण क्रमांक एक न्यायप्रविष्ट एडीपीआर
अ१२४क१३एम०५ह७२
दाखलअर्ज दिनांक अक्रा सहा एक्याणौ - एडीमर्फी
बातमी : आठवणीचा गळा दाबुन खून
वेळ : दुपारी तीन ते सव्वातीन सुमारे
हवा : ढगाळ पण पावसाची चिन्हं नाहीत
स्थळ : डेक्कन फ्लायओव्हर इंटरनॅशनल
लकडीपूल अल्काटॉकीज अथवा अबंध
रंग : नारिंगी हिरवा ब्राउन काळा सोनेरी हवा तो
मात्र गोरा
इतर : नदीला पाणी वेग कमी
वर्णन : करावं तितकं कमीच
शेरा : आत्महमीची जोखीम म्हणजे शाश्वती
निष्पत्ती : वाहून जाऊ शकत नाही जी
ती मुदतपूर्व उचकी लागल्याने
सर्व कामकाज तहकूब करावे लागत आहे

(अंक शेवटचा - प्रवेश शेवटचा)
आत्ताच हाती आलेल्या माहितीनुसार
आठवण जिवंत असल्याचे उघडकीस

आपण यांना पाहिलंत का?

मागच्या आठवड्यात कॅरनने फोन करून माझा व्हिसा ट्रान्स्फर झाल्याचं सांगितलं आणि मनात आलं - च्यायला....आता परत सकाळी उठा....दात, दाढी, ऑफिस.
काम वगैरे ठीक, पण घरी येऊन मरगळ....वीकेंडची वाट बघणं....
पण सरळ चालत्या पायी आला तर तो (माझा) व्हिसा कसला?
मग कंपनीने मला कॅनडा ची वारी करायला सांगितलं!
विषेश काही नाही - मस्तपैकी व्हॅंकुव्हरला जायचं, हॉटेल मध्ये रहायचं, एक दिवस इकडे तिकडे भटकायचं आणि परत यायचं.
व्हॅंकुव्हर तर व्हॅंकुव्हर - आपलं काय?

लॉयरशी मीटिंगनंतर तडमडत डाऊनटाऊनला गेलो कॅनडाचा व्हिसा काढायला.
पोचायला उशीरच झालेला, पण म्हटलं ऍटलिस्ट व्हिसा ऑफिसची टायमिंग्ज काय आहेत ते तर पाहुन येऊ.
बाकी पार्किंगच्या बाबतीत सिऍटल हे जगातल्या इतर कुठल्याही शहरासारखंच. बकाल.
अर्ध्या तासाच्या पार्किंगसाठी ३ डॉलर सुट्टे नव्हते - म्हणुन क्रेडिट कार्ड वापरायला गेलो तर त्या मशिनने ९ डॉलरची पावती दिली!
च्यामायला या मशिनच्या....
या काऊन्स्युलेट बिल्डिंगमध्येच आधी एका कंपनीच्या इंटर्व्ह्युला आलेलो. म्हटलं उगीच इथे कुणी भेटायला नको - नाहीतर पोपट!
अपेक्षेप्रमाणेच वेळ संपून गेलेली.
सोमवारची वेळ विचारून परत पार्किंग लॉट मध्ये आलो.
मशीनने दिवसभरासाठी आधीच चार्ज केलेलं, मग त्या मशिनपाशीच जाऊन उभा राहिलो.
एक पोरगी आली पार्किंगचे पैसे भरायला - तिला म्हटलं पार्किंग करायचंय का? हा घे माझा दिवसभराचा पार्किंग पास.
ती खुश.
लही भरभरुन 'थॅंक यू' म्हटली!
गार गार वाटलं.
खुशी किसीकोभी हो - अपना दिल गाता है!

वीकेंडला आयोडेक्स, डिस्को, शालीनी आणि दाढीला जेवायला बोलावलं होतं.
म्हटलं 'हाऊस वॉर्मिंग' करू.
खरं तर त्याच्या आधीच्या वीकेंडलाच बोलावलेलं - वाटलं, पहिली दिवाळी - घरी पाहुणेरावळे हवेत. पण अमेरिकेत गर्दी जमवणं वाईट अवघड असतं. त्यात शालिनी, दाढीच्या मुलाचा - 'आदर्श'चा वाढदिवस.
त्यांना दोन मुलं - आदर्श आणि विकास.
मनोज कुमारच्या पिक्चरमधली नावं वाटतात ना! खरंतर ही शक्यताही नाकारता येत नाही, कारण शालिनीचे वडिल तेलुगु मधले मोठे चित्रपट निर्माते आहेत!!
पण मला ही दोन पोरं धमाल आवडतात.
आदर्श पाच वर्षांचा आणि विकास तीन.
मला तेलुगु येत नाही हे कळल्यावर ही दोघंजणं माझ्याशी आवर्जून आणि फक्त इंग्लिशमध्येच बोलतात - जे रघूचा सन्माननीय अपवाद सोडला तर समस्त गुल्टी समाजातल्या कुणालाही जमत नाही!
त्यांची आणि माझी चांगलीच गट्टी जमलिए.
आदर्शला माझ्यापेक्षा चांगला मासा काढता येतो!
आणि आदर्श जे काही करेल ते विकास तत्परतने रिपीट करतो!!
आदर्शला जेवणाआधी 'वदनि कवल घेता' म्हणायला शिकवलं - त्याला ते लक्षात रहाणं अशक्य आहे, पण त्यानं ते माझ्या उच्चारांकडे नीट लक्ष देऊन न अडखळता माझ्यामागे रिपीट केलं. आनंदाची गोष्ट म्हणजे डायपर वगैरे सांभाळत विकासही न हलता त्याच्याबरोबर 'सत्यनारायणाच्या तन्मयतेने' हात जोडून उभा राहिला!
जेवणानंतर त्या दोघांना (त्यांच्या मनाविरुद्ध) झोपवण्याचा (आश्चर्यजनक) कार्यक्रम दाढी आणि शालिनीने कसा पार पाडला त्यांचं त्यांना ठाऊक.
आमचा जेवणाचा मेन्यु पण अवाढव्य होता - चिप्स, साल्सा, चिकन, स्पॅघेटी (मी बनवलेले), साधा भात, मसाले भात, बटाट्याची भाजी, गाजराची भाजी(!), सांबार.
आणि डेजर्टला सूफले!
खरं तर मेन्यु (एवढा) वाढायचं कारण मी.
म्हणजे मलाही स्वैपाक बनवता येतो - हे दाखवायची संधी आणखी कधी मिळणार होती?
कधी कधी मला वाटतं आम्ही दोघेही आदर्श आणि विकासपेक्षा वेगळे नाही.
असलोच तर त्यांच्यापेक्षा असमंजस असू, कारण माझं चिकन चांगलं कि तिचं सांबार यावर आमची घनघोर (लाटणं/गदा) युद्ध होतात.
उच्चार शुद्ध असुनही आम्ही जेवणाच्या पुढे-मागे एकही मंत्र म्हणत नाही.
(आणि मला माधुरी पेक्षा चांगला मासा काढता येतो.)

डेजर्ट खाताना आम्ही माझी 'लेव्हल ऑरेंज' नावाची शॉर्ट फिल्म बघितली.
माझी शॉर्ट फिल्म वगैरे फक्त म्हणायला - मी त्यात फक्त ऍक्ट केलेलं.
त्या शॉर्ट फिल्मची एक गंमतच झाली होती.
तीन वर्षांपुर्वी मी 'टॅको बेल' मध्ये लाईनीत उभा राहून 'बीन बरिटो कि सेवन लेयर बरिटो' या माझ्या रोजच्या दिव्यात अडकलो असताना एक बाई माझ्याकडे पाहतिए असं वाटलं.
मी संशयास्पद हसुन 'हॅलो' म्हटलं तर ती बया - आपल्याकडे तद्दन फालतू पिक्चर मध्ये कसा डायरेक्टर दोन हात जुळवून 'फ्रेम' मधून हिरोईनकडे बघतो तशा आविर्भावात - माझ्याकडे बघतच राहिली.
च्यायला लाईन पुढे सरकेना, बरिटोचा प्रश्न सुटेना आणि वर हा पोपट!
मग ती म्हणे - 'आय हॅव्ह सीन यू समव्हेअर. आर यू ऍन ऍक्टर?'
'मोठ्या पडद्याच्या' ज्या कल्पनाविलासी स्वप्नाची मी जन्मभर वाट पाहिली ते असं 'टॅको बेल'मध्ये भेटल्याने डावा मेंदू हबकलेला असताना उजवा मेंदू बोलून गेला - 'छे! तो मी नव्हेच!!' (तुला जो वाटतोय तो भारतात असतो. त्याला तिकडे अभिषेक बच्चन म्हणतात वगैरे वगैरे - मनातल्या मनात).
पण तिला लोकांना असे धक्के द्यायची सवय असावी.
कारण अजिबात निराश न होता तिने - 'बट वुड यू बी इंटरेस्टेड इन ऍक्टिंग?' विचारलं.
आईशपथ सांगतो - 'तुम्हाला माझ्या मॅनेजर शी बोलावं लागेल - या गोष्टी तो हॅन्डल करतो' - असा रानटी जोक टाकायची लई सुरसुरी आलेली, पण चेहऱ्यावर नक्की कुठले भाव दाखवावेत याच्या कन्फ्युजन मध्ये मी तिला 'हो हो, अवश्य' म्हणुन गेलो.
तिने माझा फोन नंबर घेतला, स्वत: माझ्या अपेक्षेप्रमाणे डायरेक्टर नसून 'कास्टिंग डायरेक्टर' आहे हे सांगितलं, आणि 'स्क्रीन टेस्ट' साठी मला फोन करेल हे सांगुन, माझ्या दोन्ही मेंदुंना झिणझिणत ठेऊन मला शुद्धी यायच्या आत ती निघुनही गेली.

त्या काळात मी नुकताच माधुरीला भेटलेलो.
तिला हे सांगितल्यावर माझे एकाचवेळचे हजार धंदे बघुन तिलाही काळजी वाटली असणार, कारण तिच्या एकाही प्रश्नाला धड उत्तर न दिल्याने ती म्हणे - 'ते काही नाही - उद्या डायरेक्टरला भेटायला मी ही येणार.'
म्हटलं चल.
'डॉन्कीज' मध्ये कास्टिंग डायरेक्टर, डायरेक्टर, फोटोग्राफर वगैरे माझ्या (बोल)बच्चनगिरीवर तुफान खुश.
त्यांनी माधुरीलाही रोल ऑफर केला - माझ्या बायकोचा!
पण माधुरी अजिबात तयार होईना.
(पुढे तो रोल आमच्याच डिपार्टमेन्टच्या 'बबली'ने केला.
बबली हे एक सुबक, सुंदर, ठेंगणी प्रकरण होतं.
ते इथे - अमेरिकेत कॉलेजला बुरखा घालुन यायचं आणि तमाम जनतेला घायाळ करुन जायचं.....)
मी मारे ओम पुरिच्या 'अर्धसत्य'च्या पोटतिडिकेने रोल केला. (त्यातला बेस्ट पार्ट 'एडिटिंग' मध्ये वगळण्यात आला.)
सगळेच शिकत असल्याने अधुन मधुन पिझ्झा शिवाय ईतर कुठलंही मानधन मिळालं नाही पण तो एक खूप चांगला अनुभव होता. त्याबद्दल कधीतरी लिहिलंच पाहिजे.

तर त्या दिवशी माझी शॉर्ट फिल्म पाहून आम्ही 'पिक्शनरी' नावाचा गेम खेळलो.
हा एक 'डंब शॅरड्स' सारखा खेळ असतो. म्हणजे आम्ही दोन टीम्स बनवलेल्या. पहिल्यात मी, आयोडेक्स आणि शालिनी. दुसऱ्यात दाढी, डिस्को आणि माधुरी.
टीममधला एकजण एक पत्ता उचलणार, त्यातल्या शब्दाबद्दल एका मिनिटात आम्हाला चित्र काढुन क्ल्यू देणार. तो शब्द आम्ही ओळखला कि आम्ही जिंकलो, मग कवडी खेळून 'व्यापार' सारखं एकेक घर पुढे जायचं.
दाढी आणि शालिनी लई तावातावाने भांडत खेळतात.
पण धमाल येते.
मागचे दोन्ही गेम्स जिंकुन माझी टीम २-० ने पुढे आहे.

व्हॅन्कुव्हरच्या अनुभवाबद्दल लिहायचंय, आणखी एकदोन विषयांबद्दलही (आवाज कुणाचा, श्रुती, ऑपरेशन यात्रा), पण ते नंतर.
या वीकेंडला माधुरीच्या एका कलीगच्या काचेच्या कारखान्याला भेट द्यायचिए - त्याबद्दलही नंतर.
दरम्यान - बरेच दिवस (आळशीपणे) न केलेला प्रकार म्हणजे 'वाचकांची दखल'.
अभ्या, बाबा, योगेश, मॉन्सुर के, ऍनोनिमस, 'मनोहर मनोहर', स्नेहल, सोनाली, ट्युलीप, अश्विनी - तुमच्या कमेन्ट्स वाचल्या कि लिहावंसं वाटतं!
नितीन, निलेश, सिद्धेश, सत्यजित, प्रभु, अमित, रुचा, स्वप्ना, विकी, गायत्री - तुम्ही वाचताय हे कळवल्याबद्दल धन्यवाद.
ब्लॉग लिहायला लागल्यावर कुणी वाचेल कि नाही असा प्रश्न होता, तिथपासुन हे प्रकरण सोनाली, अजेय, निखिल हे जुने मैत्र अचानक भेटेपर्यंत पोचेल असं स्वप्नातही वाटलं नव्हतं.
सोनाली - आय होप तु हा ब्लॉग तुझ्या आईला वाचून दाखवत नाहिएस, नाहीतर ती पुण्याहुन फोन करुन - 'काय रे गधड्या, असं लिहितात होय? सांगु का तुझ्या आईला फोन करुन?' म्हणेल!!
अजेय - इथली कुठलीच पात्रं काल्पनिक नाहीत. 'अभ्या', 'बाबा' आतले आवाज वगैरे नाहीत तर चांगले 'बाहेरचे' आवाज आहेत, जे मला बहुधा कानाखाली ऐकु येतात. आणि तू जसं म्हणतोस - कि हेच मलाही असंच वाटलं होतं....तर मी ती कॉम्प्लिमेन्ट समजतो. एकदा मला संदीपने विचारलं कि तू कविता का नाही करत? मी त्याला म्हटलं कि अरे तू मला वाटतं ते एवढ्या चांगल्या शब्दात सांगतोस तर मी कशाला हात पाय हलवु? तर तो म्हणे की हे म्हणजे पुरण पोळी विकत आणण्या सारखं आहे! काही का असेना - विसुभाऊंच्या शब्दात 'सह अनुभुती' तर आहे ना....तेवढं पुरे.
निखिल - ब्लॉग वाचुन 'माझ्या आयुष्यात नक्की चाललंय काय?' चा तुझा गोंधळ मी समजू शकतो. कारण तो प्रश्न मलाही पडलाय!

शेवटी 'ब्लॉग ब्लॉग' म्हणजे तरी नक्की काय? - हा प्रश्न पडायला नुकतीच सुरुवातच झाली होती, तेवढ्यात 'देजा वू' सारखी राहुल ची ही मेल आली.
नेहमीच्या आळशीपणे त्याने ती 'रोमन मराठी'त पाठवली -

डियर अभि,

कसा आहेस?
बेकारी काय म्हणतिए? :)
तुझे ब्लॉग रेग्युलर वाचतो.
त्यातुन तुझे बऱ्यापैकी अपडेट्स पण मिळतात.
ब्लॉगची रेग्युलर आठवण येते म्हणजे चांगले असतात हे स्पेशली सांगायला नको...)
खरंच वाचनीय असतात.....
खरं तर ब्लॉगला कमेंट द्यायला हरकत नाही.
पण नाही जमले....
सबब सांगायची झाली तर....तुझे ब्लॉग्ज ऑफिसमध्ये ऍक्सेस करतो आणि प्रिंट घेऊन घरी जाऊन वाचतो.....
ऑफिस मध्ये वाचत नाही. तसा वेळ नसतो आणि मूडही.....
नंतर घरी वाचताना रिप्लाय सुचतो, पण नेट नसते....
तर या झाल्या सबबी.....इंडियन स्टाईल :)
एनीवे....
ब्लॉग संस्कृतीशी जुळवुन घ्यायचा प्रयत्न चालू आहे.
मराठीमध्ये रिप्लाय कसा करायचा ते बघायला हवं.....
पण ब्लॉग म्हणजे ललित वाड्मय (हा शब्द मला मराठीमध्ये लिहिता येत नाही पण इंग्लिश स्पेलिंग सोपे आहे :)) नव्हे.
ब्लॉग म्हणजे हप्त्याहप्त्याने लिहिलेली ऑटोबायोग्राफी नव्हे....आणि ईमानदारीत लिहिलेली डायरी पण नव्हे.....
मग नक्की काय????
खरं सांगायचं तर ब्लॉग म्हणजे तुझ्या एक्सपीरियन्सला तू दिलेली रिऍक्शन असे मानले तर त्या रिऍक्शनला मी कशी रिऍक्शन देणार.....
आणि नुसते - मी वाचले. छान आहे. असा कोरडा रिप्लाय तरी कसा देणार??
कदाचित मी गोष्ट जास्त कॉम्प्लिकेट करतोय....असो.....
पण तू लिहीत रहा.....
मोकळा होत असशील तर खूपच छान.....

कळव....

- राहुल.


हुं.....माझ्या अनुभवांना मी दिलेली रिऍक्शन!
सही है!!
पण एका माणसाकडे असे सांगण्यासारखे अनुभव तरी असतात किती?
ते संपले कि मग काय करायचं?
आणि 'मोकळा' वगैरे किती होतो हाही प्रश्नच आहे.
कारण लिहावंसं वाटतं, पण लिहायला बसलो कि विचार क्रमाक्रमाने थोडेच येतात?
याच पोस्टचं सांगायचं तर - कॅनडा, हाऊस वॉर्मिंग, 'लेव्हल ऑरेंज' आणि वाचक - या प्रत्येकाबद्दल कुणालाच न्याय न देता बोललो.
म्हणजे काय? तर काही नाही.
जोपर्यंत लिहायला लागल्यावर 'बाहेर यायला' विचारांची फायटिंग होतिए तोपर्यंत लिहीत राहु.
तोपर्यंत -
तलाश जारी......