इटर्नल सनशाईन ऑफ द स्पॉटलेस माइंड

सतरा.

- सलील वाघ.

काही पानगळीची
काही पानगळ थांबलेली
वसंताच्या रस्त्याला लागलेली
वस्तुमानाची वाटणी वेगळी
प्रत्येक झाडात फांद्यांना खोडांना
पानांना
तसंच माझं इथं आहे
प्रत्येकात प्रत्येकात माझी
गुंतवणुक आहे वर्मी
ठक्क आकाशावर ठिण्ण चांदण्यांवर
शुकशुकाट दिव्यांवर
अपरात्री पसरलेल्या मैदानांवर
माणसं घरोघर गेल्यावर
आणि कोणत्यापण रस्त्यांवर
माझा जीव आहे वर्षांवर महिन्यांवर
प्रसंग कट्टे ओळखी आठवणी
आजुबाजुच्या झुडपाकुंपणाला
मंद फासलेले कडुलिंबाच्या
मंजिऱ्यांचे वास शिवाय
मोगऱ्याचेही सहनशक्तिपलिकडचे
घणाघाती घणाघाती
माझे अवयव आहेत ते
मला फुटलेले
मी त्यांना आपलं मानतो
शिवाय त्यांना मी मजकुराची
विरामचिन्हं मानतो
धाव घेतो एका विरामचिन्हाकडुन दुसऱ्या
प्रत्येकाकडुन उचल घेत
धाव घेतो धाव घेतो
उफाळुन धडपडत
गोळा करतो फेकतो गोळा करतो
माझ्या संज्ञेची खांडोळी वारंवार

धाव घेतो एका विरामातून
दुसऱ्या विरामाकडे
प्रत्येकात असतो वेग
कोंडिस्त
माझ्या अस्तित्वाचा स्फटिक
पदोपदी विरघळतो धारण होतो त्यात
निकरानी. तगमगत. मंत्रमुग्ध.

पण हवं ते मिळायला
धूळप्रमाथी पश्चिमवारा इथं येईल
तेंव्हा मी सगळ्या इथून
हायसा झालेलो असीन
माझ्यालगत बिलगुनही
अनोळखी देशात
अस्तित्वप्रमेयाची दणकट चौकट फोडून
अज्ञाताच्या अमानुष प्रांतात
फारतर माझा लवलेश
आणि मागमूस इथं उरणार
कवितांमधुन ठाय लयीत

कवितांमधून ठार लयीत
एकदा मला एक कोणतंतरी
फूल सापडलं होतं म्हणजे
ऍक्चूली फूल असं नाही
फुलासारखंच काहीतरी
ते मी तुझ्याकरता
दोनशेपानी वहीत
जपुन ठेवलवतं फार
हमसाहमशी. तू दिसताक्षणीच
शेकडो शुभवाद्यं डसली इत्यादी सगळं
मी तुला कसं कळवू कायम ठेवू
कवितेत्‍नं
माझी अस्तित्वमुळं थेट पसरलेली
माझ्यापासून जैविक शरीरानी
माझ्या उंचीत रंगात चणीत श्वसनशैलीत
रक्तगटात वीर्यपेशींत घटकात एकीकडे
माझ्या इतिहासभूगोल मूल्यांत
परंपरा सणासुदी मानस-विश्वात
एकीकडे मी आत्मसात करतो
अभिव्यक्त करतो त्या जाणीवांच्या
अंतरिक्ष खगोलात. ददातीत. शोषात.
अगदी एकूणएक एकूणएक
आणि तू तरी वेगळी कशी
तुझी सुद्धा अस्तित्वमुळं
वेगळी तरी अशीच थोड्याफार फरकानी
अशीच गेलेली सर्वकडे.....
अस्तित्वाचं केवलमूल्यं
व्यवस्थेच्या कालावधीच्या
जागतिक नाईलाजाला खिळलेलं
माझ्यासारखंच एका मनुष्याचं माणसाचं

या सगळ्या पाळामुळांचे भानांचे
उंबरे ओलांडून
कसं जाता येईल
क्रांतीमान उजाडणाऱ्या भाषांमध्ये
नको असलेल्या संदर्भांना धाशा देऊन
तुझ्यापुढं निमिषात कसं होईल
माझं रूपसर्जन कवितेत्‍नं आणि -
परिक्रमेचं परिमार्जन खडानखडा?
त्यातून शिवाय हल्ली तर मी
मलाच आवडेनासा आहे
माझ्या खुनशी नजरेपास्नं
नेटानी लपवतो मी स्वत:ला
पण एक दिवस असा येणार
आणि खडसावेल मला परखड
म्हणून मी अगोदरच सगळ्या
सगळ्या संवेदना दोलायमान
पाजळून घेतोय
मांज्रीसारख्या
ह्यावर त्यावर
ओक्साबोक्शी

टु एन्शियन्ट ईव्हिनिंग्ज....

आई शपत -
हे असं पहिल्यांदाच होतंय.
युजुअली लिहायला वेळ काढायचा फक्त प्रश्न असतो. लिहायला आपोआप सुचतं. मग धाडधाड लिहित जायचं, एकदा वाचायचं आणि पोस्ट करायचं. (मग जनता त्याचे काय काय अर्थ लावते ते पहात हसत बसायचं).
पण मागच्या काही दिवसांत ऍब्सुल्युटली काहिही सुचत नाहिए.
नाही म्हणायला २ आठवडे फक्त समुद्र बघत काढले तेव्हा लिहायचं होतं - लिहिलंही, पण पोस्ट करण्याच्या दर्जाचं झालं नाही.
दोन आठवडे रंग वाळताना पाहिला तेव्हा एक गोष्ट सुरु केली, पण ती ही पुर्ण नाही झाली. यात एक धमाल झाली पण. म्हणजे गोष्टीत एक मुलगा आणि एक मुलगी. मग नुसते डायलॉग्ज लिहायचे कि परिस्थितीवर्णन वगैरे करत बसायचं याच्या झोल मधे आणखी झोल झाले. म्हणजे त्याचं असं कि डायलॉग्ज लिहायला लागलो तर लक्षात आलं कि च्यायला - पोराचे डायलॉग्ज लिहिता येताहेत, पण पोरीचे कसे लिहिणार?
म्हणजे हातानेच - पण कसे म्हणजे - नक्की पोरी बोलतात कशा?
आमच्या शाळेत पोरी होत्या पण त्यांच्याशी बोलल्याचं कधी आठवत नाही. अकरावी- बारावीत नाही, इंजिनियरिंगची पहिली दोन वर्ष नाही. मग पुढचे दोन वर्ष एक छावी होती - पण तो प्रकार वेगळा होता.
परत कधी कुठल्या मराठी पोरीशी बोलायचं कारण पडलं नव्हतं.
त्यामुळे - मुली नक्की बोलतात कशा - हा एक (गहन) प्रश्न पडला.
यावेळी - जॅक निकल्सन चं 'ऍज गुड ऍज इट गेट्स' मधलं तत्व पण वापरुन पाह्यलं - म्हणजे त्याचं असं कि निकल्सन त्यात एक (प्रसिद्ध वगैरे) लेखक असतो. मग त्याची एक चाहती (अगं बाई अरेच्चा करत वगैरे) त्याला - तुम्ही बायकांच्या मनोवृत्तीचं वर्णन इतक्या छान प्रकारे कसं करता विचारते. हा प्राणी आधीच (आणि कायमचा) वैतागलेला असल्याने उत्तर देतो - हे बघा बाई, त्याचं असं आहे कि बाईच्या मनोवृत्तीबद्दल लिहिताना मी एक पुरुष घेतो आणि त्यातुन लॉजिक आणि अकाउंटॅबिलिटी काधुन टाकतो! व्हॉला!!
तर - ते लॉजिक पण वापरुन बघितलं. पण ते पटेना.
मग एकदा (ऑफकोर्स 'वन टू मेनी' झाल्यानंतर) 'धडक धडक' लिहायला घेतलेलं - ते एवढं पुचाट झालं कि मी ते परत परत डिलीट केलं - अगदी लॅपटॉप फॉरमॅट करावा का एवढं वाटेपर्यंत!

तर सांगायचा मुद्दा - मध्यंतरी लिहायचा प्रयत्न केला पण जमेना.
आता तर प्रयत्न करायलाही जमेना व्हायला लागल्यावर म्हटलं - च्यायला हे जरा अतीच होईल. कॉलेज फुटबॉल बघताना 'ब्रिजेस ऑफ मॅडिसन काउंटी' सुरु झाला - आणि आपोआप सुचायला लागलं....
'ब्रिजेस ऑफ मॅडिसन काउंटी'....हुरुहुरींची ऐतिहासिक कहाणी - कि ऐतिहासिक हुरहुरींची?....
वेल - आय ऍम शुअर - प्रत्येकाचंच 'युं होता तो क्या होता' होत असेल वेगवेगळ्या गोष्टिंबाबत!

समुद्राचं सांगत होतो.
एका मिलियन डॉलर घराची (बँड-एड लावुन) डागडुजी करायला एका समुद्राकाठी जात होतो दोन आठवडे मध्यंतरी....
जाता येता फेरीमध्ये सामंतांचं 'अश्वथ' वाचत होतो. सुरुवातीला वाटलं - सामंत वाचावा तो समुद्राला साक्षी ठेऊनच....
डागडुजी करायला इतर लोक होते - त्यामुळे मला समुद्राकडे बघत बसणं याशिवाय दुसरं काम नव्हतं.
का कुणास ठाऊक - असं उगाचंच वाटायचं कि (जेव्हा कधी) असं समुद्राकडे बघत काही दिवस काढीन तेव्हा त्याच्या गूढतेबद्दल वगैरे येड लागेल.
तुम्ही कधी असे समुद्राकडे पहात बसलायत का?
अथांग, निळा, लाटा आणि पाण्याने भरलेला समुद्र?
अशा वेळेस पटतं कि समुद्राबद्दल अवाढव्य विषेशणं वापरणारे लोक तरी च्युत्ये आहेत किंवा आपणतरी!
आय मीन - असला आळशी समुद्र पाहिला कि असं वाटतं कि सुर्य, चंद्र, तारे आणि जगातली तमाम बदकं झक मारतात!!
हे आणि असंच काहितरी लिहिलं होतं - ते पण कागदावर.
बहुतेक तेव्हाच तो आळशी समुद्र मला चावला.
मग मागचा महिनाभर - शक्यतो आलेली कुठलीही मेल ओपन करायचं टाळणे, लायब्ररीची पुस्तकं मुदत उलटल्यानंतरही परत न करणे, ५ तारखेच्या सकाळपर्यंत रेन्ट भरणं लांबवणे वगैरे - डिप्रेशन मधले रेग्युलर प्रकार डिप्रेशन शिवाय अनुभवले.
आळशीपणा म्हणजे धमाल असते पण - म्हणजे काहीच करायचं नाही. म्हणजे रात्री उशिरा पर्यंत झोपेशी लढत जागायचं आणि सकाळी उशिरापर्यंत गजराशी लढत झोपायचं. प्रॉब्लेम म्हणजे गिल्ट! च्यायला जाता जात नाही. आणि मग त्याच्यामुळे आळस एन्जॉय करता येत नाही....

हे सगळं लिहिताना दिवस होता.
आता रात्र झाली.
म्हणजे आता सन्नाट्यात काहीतरी अल्टिमेट सुचेल!
भेंडी च्यायला हे अल्टिमेट वगैरे सुचतं कसं पण?
अभ्यास करताना ट्रान्स मध्ये गेल्यावर जसं वेळेचं भान रहात नाही, तसा ट्रान्स मध्ये जाण्याचा प्रयत्न केला तर प्रत्येक सेकंदाला किटकिट करुन हॉलमधलं घड्याळ मला बेभान होऊ देत नाहिए.
च्यायला पावणे बारा! म्हणजे भुतंखेतं पंधरा मिनिटांत येणार....
आणि हा लॅपटॉप मिटवुन डोक्यावर गच्च पांघरुन ओढुन झोपायला १५ मिनिटांपेक्षा जास्त वेळ लागणार. त्यापेक्षा जाऊदे ना! येऊ दे भुताला.
त्याला माझ्या पॅरानॉईया च्या गोष्टी सांगीन.
पॅरानॉईया म्हणजे....
म्हणजे एखाद्या गोष्टीची विनाकारण भिती वाटते ना - त्याला पॅरानॉईया म्हणतात!
म्हणजे....म्हणजे मी तिसरीत असताना माझ्या मित्रांनी मला सांगितलं कि सगळ्या प्राण्यांमध्ये सगळ्यात जास्त ताकद गव्यात असते! तर गवा तुमच्या मागे लागला तर तुम्ही वाचु शकत नाही. तुम्ही कितीही जोरात धावलात तरी गवा तुम्हाला शिंगावर उचलतोच! मग उपाय एकच. कधीही सरळ रस्त्याने किंवा गोलात धावायचं नाही. काटकोनात पळायचं! (कारण बहुतेक गव्याचा पिक‍अप कमी असतो!). तर तेव्हापासुन मला काटकोनातले रस्ते आवडतात!!! (बहुतेक म्हणुनच मला 'कल डी सॅक' मधलं घर नकोय)....
पाचवीत असताना घरी थोडी तंगी आलेली. त्यातच आम्ही पुण्याला शिफ्ट झालेलो आणि टि.व्ही. वर सतत लहान मुलांना किडनॅप करणाऱ्या चोरांबद्दलचे कार्यक्रम लागायचे. मग मला सतत अशी काळजी कि मला किडनॅप केलं तर आई-बाबा पैसे कुठुन आणणार? तेव्हापासुन बसमध्ये शिरल्या शिरल्या बसमधल्या प्रत्येकाचा चेहरा पाहुन तो लक्षात ठेवण्याचा प्रयत्न करण्याची सवय लागली ती आजतागायत.
ती एक सवय तशीच कुठल्याही हॉटेल मध्ये गेलं तरी जागा निवडताना - जिथुन दरवाजा दिसेल अशी निवडायची सवयही! सबब - आपला पाठलाग करणऱ्या माणसाला हुलकावणी जरी देता आली नाही तरी निदान तो कोण आहे ते कळावं!
आता आमच्या घरातलं भुत पण माझ्या शेजारी बसुन खुदुखुदु हसायला लागलंय!
आमच्या घरातलं भूत म्हटलं कि गम्मत वाटते ना? पण खरंच आमच्या घरात एक भूत आहे! इथे आल्याआल्याच त्याला ओझरतं पाहिल्यासारखं वाटुन २-४ वेळा दचकलो होतो, पण मग त्याने - ते पण मला बघुन असाच दचकलं होता सांगितल्यावर आम्ही शक्यतो एकमेकांना घाबरवायचं नाही असं ठरवलंय!
का कुणास ठाऊक - भूत म्हटलं कि (ऑफकोर्स लहानपणा पासुन) ते निळू फुलेंसारखं दिसत असावं असा समज!
आता भूत पण मुडात आलंय! मला - त्याच्या पॅरानॉइयाच्या गोष्टी सांगायला! पण मी त्याला कटवतोय. बाबा रे - बारा पाच झाले. तुझी वेळ संपली. आता मला पकवु नकोस. जा बाहेर जाऊन टी.व्ही. बघत बस. आणि हो - तो रिमोट उद्या सापडेल अशा जागी ठेव! च्यायला इथे (बायको उदार मनाने देईल त्यातलं) निम्मं आयुष्य टी.व्ही. बघण्यात आणि उरलेलं निम्मं रिमोट शोधण्यांत चाल्लंय!
कधी कधी हे भूत एवढ्या रात्री टी.व्ही. वर काय बघत असेल याचं मला नवल वाटतं. कारण एवढ्या रात्री (रात्रीच काय - दिवसाही) कुठले 'सन टी.व्ही.' वगैरे आमच्याकडे दिसत नाहीत. पण आम्ही एकमेकांना न घाबरवण्याची प्रतिज्ञा (रात्रीही) पाळतो.

साडे बारा!
म्हणजे बहुतेक भुताबरोबरच काहीतरी भन्नाट सुचण्याची शक्यताही मावळलेली दिसतिए!

त्या मुला मुलीच्या गोष्टी बद्दल सांगत होतो.
ती सुरू केली तेव्हा - पुर्वग्रह दूषित ठेवायचे नाहीत असं ठरवलं होतं.
म्हणजे - म्हणजे ते दोघं प्रेमात पडत नाहीत असं दाखवायचं!
का? तर ऑबव्हियस नको म्हणुन.
ते का? - माहित नाही.
मग विचार केला कि - उगीच यांना असं बांधुनही ठेवायचं नाही.
मग काय? तर बोलु देत.
प्रेमात बिमात पडायचं तर पडू देत.
कोरी पाटी घेऊन सुरुवात करु देत.
आता मीच माझ्याकडे कोऱ्या पाटीचा हट्ट धरल्याने, भेटले तेव्हा त्यांना त्यांची नावं आठवेनात.
पण मुलगा मुलत:च हुशार असल्याने (!) त्याने स्वत:चं नाव - 'चि. च' असं सांगितलं!
आणि मुलगी संकोच सांभाळुन बिनधास्त असल्याने तिने मुलाची री ओढुन -
वेट अ मिनिट - इतके वर्ष विचार केल्यावर मला आज कळतंय - री ओढणे म्हणजे टांग ओढणे!
तर मुलीनेही मुलाची (शाब्दिक) री ओढत तिचं नाव 'कु. क' असल्याचं सांगितलं.
पण मुलाला (तो पुण्याचा असल्याने) 'आज माझ्या गाडीला सॉल्लीड अपघात होता होता वाचला. पण एकच्या आत चितळ्यांकडे पोचायचं असल्याने एकशे वीसने लक्ष्मी रोडने सुसाट सुटलो. वाहतुकीच्या खोळंब्याने नागनाथाला कट मारुन शनिपाराला गाडी लावतो तो पोपट! चितळ्यांनी शटर खाली ओढलेलं!!' - या किंवा अशाच काहीशिवाय बोलणं सुचेना.
मग मुलीनेही त्याला कट मारुन तिच्या कझिनच्या (!) घोड्यावर मांड ठोकली, आणि (टिपिकल पुणेरी आवेशात) घोड्याला (कि कझिनला?) टाच मारली.
ते तिघेही (कु. क, कझिन आणि घोडा) मग 'एकशे वीस' ने (चौखूर) उधळले - हे सांगणे न लागे!

उसळले धुराचे मेघ सात निमिषांत -
वेडात मराठे वीर दौडले रस्त्यात.....

च्यायला एक वाजला आणि मला विडंबनं सुचताहेत.....
तर - अशा तऱ्हेने गोष्टीचा पोपट झाला.

मीनव्हाईल - बरीच जनता मी का लिहित नाहिए यावर बोंब मारतिए व माझ्या जिवंत असण्याचे पुरावे मागतिए - हे पाहुन मौज वाटली आणि 'आईना मुझसे मेरी पेहलीसी सूरत मांगे' हे गाणं आठवलं. तसा मौजेचा आणि गाण्याचा अगदी बादरायणही संबंध नाही, पण आठवलं. बरेच लोक भुमीगत झालेत आणि आपापल्या अभयस्थानांवरुन मला आंदोलन चालु ठेवण्याबद्दल (सांकेतिक) प्रोत्साहन देताहेत हे पाहुनही मौज वाटली. अर्थात - यावेळी 'आईना मुझसे मेरी....' आठवलं नाही!
थोडक्यात काय - तर गाणं आठवो न आठवो - मौज वाटली.
इतर जनता (म्हणजे ट्युलीप) कम्युनिस्टांच्या आवेशात 'सरकार पाडु!' चा आव आणत दुकान चालु ठेऊन आहेत याचा विषेश आनंद वाटला. मी पण मग संघाच्या आवेशात 'अखंड भारत' चा नारा दिल्याप्रमाणे 'आमचंही दुकान चालु आहे' चा नारा देतोय!

अर्थात - दुकान चालु असल्याचं दाखवणं आणि दुकान चालवुन दाखवणं यात जमीन-अस्मानाचा फरक आहेच. आमचं दुकान दिवाळखोरीत गेलं तरी चालु रहाणार याची हमी. आता ते चालवायला आम्हाला किती जमतंय ते बघु!

तोपर्यंत -

'टु एन्शियन्ट ईव्हिनिंग्ज ऍन्ड डिस्टन्ट म्युझिक'....

अधिवेशन - पेज २ ऑफ २

म.टा. ने पोपट केला.
म्हणजे त्यांनी लेख इथे पाठवा - म्हणुन दिलेला ऍड्रेस चुकीचा निघाला.
म्हणजे - आग्रहाने जेवायला बोलवायचं आणि चुकीचा पत्ता द्यायचा - तसं काहीतरी.
एनीवे - आज सोमवार, म्हणजे अधिवेशन संपुन दिवस लोटलाय. अधिवेशनाची लाईव्ह कमेंट्री करायचा विचार होता - अर्थात बाहेर बसुन, पण वीकेंडच्या इतर कामांमुळे ते काही शक्य झालं नाही. त्यामुळे आता जसं आठवेल तसं लिहितो.

मागचा लेख लिहिल्यावर मलाच अधिवेशनाबद्दल उत्साह कि काय ते आला. मग गुरुवारी रात्री जेवण झाल्यावर श्रीखंड सोडुन मी सहकुटुंब सहपरिवार अधिवेशनाची तयारी बघायला गेलो. नेहमीच्याच पार्किंगच्या तुटवड्याला वैतागुन गाडी ४-५ ब्लॉक्स लांबच लावायला लागली. कन्व्हेन्शन सेंटरकडे जायला लागलो तसे मराठी देसी दिसु लागले. त्यावर काय वाटलं ते आता नीटसं आठवत नाहिए किंवा शब्दांत मांडता येत नाहिए. म्हणजे (टाय शिवाय) कोट घालुन किंवा पंजाबी ड्रेसेस घालुन कॅरी ऑन लगेज कुणी साईड वॉकवरुन ओढुन जाताना दिसलं तर काय वाटेल? अंगात जरा उत्साह आला. अरे - आपलीच माणसं आहेत, असं वाटलं. गावचा माणुस शहरात भेटल्यावर वाटायची तेवढी आपुलकी वाटली. ’काही मदत करु का?’ असं विचारण्याचा विचार प्रत्येक मराठी दिसला तेव्हा आला. पण ते लोहचुंबकाचे एकाच पोलॅरिटीचे पोल जवळ आले कि कसे ’रिपल्स’ करतात, तसं रिपल्शन जाणवलं. शेवटी एक काका-काकु समोरुन आले.
म्हणजे मी काका-काकु म्हणण्या एवढे मोठे नव्हते ते लोक, मे बी मिड-थर्टीज असतील. पण दोघेही सुबक, सुंदर, ठेंगणे. अशा लोकांना लहानपणी पासुन काका-काकु म्हणायची जी सवय लागलिए ती अजुन मोडवत नाही.
मी हसलो.
काका हसले.
काकुंचा नक्की कुठलं एक्सप्रेशन द्यावं यावर गोंधळ झाला.
मग काकांच्या चेहऱ्यावरचं हसु टोटल वाईप आऊट होऊन पुन्हा १ ते ३२ प्रकटलं!
मी ’नमस्कार’ म्हणालो.
ते म्हणे - ’तुम्ही रेडलाईन मधुन आलात का?’
मी इथल्या बसेस वगैरे फारश्या वापरत नाही - त्यामुळे रेडलाईन कि ग्रीनलाईन वगैरे माझ्या सपशेल डोक्यावरुन.
मी म्हटलं - ’मला रेडलाईन बद्दल माहिती नाही, पण तुम्हाला जायचंय कुठे नक्की?’
’नाही नाही, आम्हाला वाटलं तुम्हीपण रेडलाईन हॉटेल मधुनच येताय.’
’ओह! हॉटेल....’
मी आजुबाजुला रेडलाईन नावाचं काही पाहिलं कि नाही ते आठवायचा प्रयत्न केला पण आठवेना.
मग तेच म्हणाले ’असु द्या - आम्ही शोधतो. आमचा हा डावीकडे कि उजवीकडे घोळ तिसऱ्यांदा होतोय.’
मी ’सॉरी’ म्हटलं.

आलेल्या लोकांमधले भारतातुन किती आलेत आणि ’इथलेच’ (म्हणजे अमेरिकेतले) किती हे नीटसं कळत नव्हतं. अर्थात ते कळणार तरी कसं? कारण (जेवढं काही ऐकु आलं त्यावरुन) सगळेच लोक ऍक्सेन्ट दाखवण्याच्या अथवा त्याची टिंगल करण्याच्या प्रयत्नांत. यावर मला (लहानपणी) गावाला गेल्यावर ’मला आईसक्रीम हवंय!’ असं म्हटल्याची आठवण झाली. आजींनी खुदुखुदु हसत ’गारीगार पायजे व्हय तुला?’ म्हणुन १० पैसे दिले होते. आमच्यातल्या लग्नकार्यात पण असंच होतं. गावाकडची माणसं गावचा ऍक्सेन्ट लपवण्याच्या प्रयत्नांत आणि पुण्यातले लोक पुणेरी ऍक्सेन्ट दाखवण्याच्या प्रयत्नांत. मग जे व्हायचे ते झोल इथेही होताना दिसले.

अधिवेशनाची ’थीम’ ही ’विश्वची घर माझे’/’सेतु बांधा रे’ अशी होती. आता विश्वच घर असल्यावर घरातल्या घरात सेतु का बांधायचा असला अघोरी विचार माझ्या मनात आला, पण म्हटलं जाऊ द्या - आपल्याला काय?

वातावरण सांगायचं झालं तर टिळक रोडवर ’बादशाही’ च्या चौकात जेवढं मराठी वाटेल - तेवढं आणि तेवढंच मराठी वाटायला लागलं होतं. त्याच चौकात टिळक स्मारकच्या कॉर्नरच्या कॅसेट शॉप मध्ये एकदा भक्ती बर्वे दिसली होती. इथेही नजर कुणी ओळखीचं दिसतंय का म्हणुन भिरभिरत होती, पण कुणी दिसत नव्हतं. काही अंधुक ओळखीचे चेहरे होते पण ते कधी आणि कुठल्या मालिकेत वगैरे पाहिले ते आठवत नव्हतं. माधुरीला त्या मराठी वातावरणामध्ये ’मराठी’ काही दिसत नव्हतं.

वर गेलो आणि जब्बार पटेल दिसले!
आई-शपत माझी कॅमेरा विसरल्याबद्दल प्रचंड चरफड झाली. ते दीपा श्रीराम आणि आणखी लोकांबरोबर गप्पा मारत उभे होते. मग आम्ही कुठले कार्यक्रम किती वाजता आणि कुठल्या सभागृहात आहेत याचे फलक बघत बसलो.
नमुद केलंच पाहिजे असं म्हणजे - लोकांना माहिती देणारी व्यवस्था चोख होती. प्रत्येकाला कार्यक्रमांचे डीटेल्स देणाऱ्या पुस्तिका रजिस्ट्रेशन करतानाच दिल्या जात होत्या. त्या पुस्तिका, बीएमएम शिक्का असलेल्या पिशव्या (आता या पुणंभर वर्ष दोन वर्ष दिसतील!), ’पर्सिस्टंट’ ची जाहिरात असलेली रजिस्ट्रेशन बॅजेस इत्यादी गोष्टी रजिस्ट्रेशन डेस्कवरच मिळत होत्या. नमुद केलंच म्हणजे केलंच पाहिजे ते म्हणजे - रजिस्ट्रेशन डेस्क वरचे व्हॉलंटियर्स अत्यंत सौजन्यशीलतेने लोकांच्या कुठल्याही प्रश्नांची उत्तरं देत होते.
विषयपालट झाला.
तर - वर गेलो आणि जब्बार पटेल दिसले!
मी ढगात जातोय आणि माधुरी मला खाली खेचतिए अशी परिस्थिती व्हायला लागली. म्हणजे मी भीड चेपवत ’जाऊन बोलावं का?’ कि ’कशाला उगीच डिस्टर्ब करायचं!’ या झोल मध्ये आणि माधुरी - ’हे कोण?’ या प्रश्नात अडकलेली. मग पटकन जब्बार पटेल किती थोर आहेत याबद्दल माधुरीला माहिती दिली. मनात मात्र ’तु तलम अग्नीची पात’ गुणगुणत राहिलं. अधिवेशनाचं ब्रीदवाक्य ’एलायझा एलायझा’ ठेवायला पाहिजे होतं असंही उगीच वाटुन गेलं.

आता परत विषयांतर करत ’मुक्ता’ कडे जातो. अविनाश नारकर, सोनाली कुलकर्णी, विक्रम गोखले, श्रीराम लागु अशी तगडी स्टारकास्ट असलेला मुक्ता ’प्रभात’ ला पाहिला होता तेव्हा खरंतर जातीभेदाची - म्हणजे अगदी खरंच सांगायचं तर राखीव जागांमुळं दलितांबद्दलची चीड - बरंचसं आयुष्य व्यापुन होती. ’मुक्ता’ - ढसाळांच्या रांगड्या, मल्लिकाच्या तलम आणि महानोरांच्या हळुवार शब्दांत ’डीप इंम्पॅक्ट’ करुन गेला होता.
भेद हा वाईटच. मग तो दलित असण्याने वाटो अथवा जानवं दिसण्याने, बबन असण्याने वाटो अथवा....
श्रीराम लागुंचं ’एलायझा’ ऐकलंयत?
च्यायला गाणं बघताना न दाखवलेलं, घोड्यावर खेचुन लुटुन नेलेलं दु:ख - लख्ख दिसलं होतं.
माझ्या आजोबांची इथल्या बबनशी ओळख करुन देणारे जब्बार पटेल - म्हणुनच या संमेलनाचे अध्यक्ष म्हणुन पर्फेक्ट होते.

पण आता मला त्यांना बघुन एवढं सगळं वाटलेलं - ते त्यांना कसं सांगणार?

ते जायला निघाले तेव्हा अगदीच रहावलं नाही, म्हणुन भेटायला गेलो. म्हटलं - ’नमस्कार! मी अभिजित बाठे!!’ त्यांनीही ’नमस्कार’ केला. आणि च्यायला मला काय बोलावं सुचेना. ’आय फील हॉनर्ड टु मीट यु’ म्हणालो. ’अरे! थॅन्क यु!!’ म्हणुन त्यांनी मधाळ स्माईल करत त्यांचा उबदार हात पुढे केला आणि च्यायला खचलोच!
’तुमचे पिक्चर्स पाहिलेत, ’मुक्ता’ पाह्यलाय’ म्हणालो आणि वाटलं - च्यायला काय पकवतोय मी....
मग नेहमी प्रमाणे अवघड परिस्थितीत अडकल्यावर वाचा जशी इंग्रजीचा आधार शोधते तसा म्हणुन गेलो ’आय डोन्ट नो व्हॉट टु से.....’
दोन फुल्ल सेकंद त्यांनी डोळ्यात पाहिलं (किंवा मला तसं वाटलं), आता दोन्ही हातात माझा हात घेऊन म्हणाले ’थॅन्क्स अ लॉट!’....

बरं झालं कॅमेरा विसरलो. नायतर तो क्षण बापजन्मात पकडता आला नसता....

व्हॉव....हे जरा जास्तच सेन्टी होतंय!

तर - मग आणखी उगीच इकडे तिकडे करुन घरी आलो.
दुसऱ्या दिवशी आई-बाबा जाणार होते पुस्तक प्रदर्शन बघायला. म्हटलं - थांबा, मी सोडतो. मग प्रदर्शनात साधुंचं ’सिहासन’ घेतलं. अर्ध्याच तासाचं पार्किंग मिळालेलं, मग गाडी हलवुन दुसऱ्या जागेवर लावुन बाहेर आई-बाबांची वाट बघत बसलो तर तेवढ्यात समोर अविदा दिसले!
च्यायला आता परत पोपट.
म्हणजे सगळं टीनेज ज्यांचा पाठलाग करण्यात आणि भाषणं ऐकण्यात आणि आमचंही दशक अस्वस्थ करुन घेण्यात घालवलं ते अविदा दत्त म्हणुन समोर!
मग गेलो भेटायला.
’नमस्कार अविदा! मी अभिजित बाठे!! आपण प्रबोधिनीत....’ म्हणेतोवर ’अरे बऱ्याच वर्षांनी! केवढा बदललायस!!’ करत अविदांनी डायरेक्ट जुनी ओळख काढली. च्यायला आता तर मला अस्मान ठेंगणं व्हायला लागलं! ते त्यांच्या ऑर्थोपेडिक सर्जन असलेल्या भावाबरोबर - शंतनु बरोबर आले होते. मग आई-बाबा आल्यावर शंतनुने आमचा एक मस्त फोटो काढला. उभ्या उभ्या अविदा, आई-बाबा, शंतनु, (डॉ) भुषण - वगैरे गप्पा चालु होत्या तर - मरुन कलरचा झब्बा पायजमा घालुन, पांढरी दाढी असलेले एक गृहस्थ भरभर चालत अविदाला भेटायला आले. त्यांच्या मराठी - इंग्रजीत भरभर गप्पा चालु झाल्या, त्या थांबवत अविदा म्हणाले ’तुमची ओळख करुन देतो. हा अभिजित बाठे - इथे सिऍटलमध्ये सिव्हिल इंजिनियर आहे, आणि अभिजित, हे डॉ. नरेन्द्र जाधव!’
म्हटलं आता बासच!
यावेळी तर बोलण्याचा प्रयत्न करण्याचाही प्रयत्न नाही केला.
उपयोग काय? च्यायला कुणाच्या एका शब्दाने आयुष्य उधळणारे, घडवणारे आणि त्या अनुभवाच्या बोलांनी कित्येक आयुष्य बदलवणाऱ्या लोकांशी इतिहास बोलतो. आपण कशाला तो मेरु उचला?
ते निघुन गेल्यावर स्वत:शी बोलल्यागत अविदांशी बोललो - ’आमचा बाप....’ वाचुन काय वाटलं होतं....

मग अविदा आणि शंतनुला घरी जेवायला बोलावलं, दुसऱ्या दिवशीच्या त्यांच्या भाषणानंतर माऊंट रेनियरचा प्लॅन बनवला आणि जोरावर असलेलं लक आणखी टेस्ट न करता काढता पाय घेतला. आत मधुर भंडारकरची मुलाखत सुरु होत होती.

मी पाहिलेलं अधिवेशन खरंतर इथेच संपतं. कारण कुठलाही कार्यक्रम पाह्यला मी आत गेलो नाही. त्यामुळे आतल्या वातावरणाबद्दल मी काही बोलु शकत नाही. अविदांना लास्ट मिनिट कार्यक्रमांमुळे घरी येता आलं नाही, आणि त्यांचं भाषण आणि त्यानंतरची प्रश्नोत्तरं लांबल्याने रेनियर कॅन्सल झालं. पण मग त्यांनीही झाकीर हुसेनचा कार्यक्रम सोडुन मी, देवदत्त, कुणाल आणि कुणालचे आई-बाबा यांच्याशी दोन तास अल्टिमेट गप्पा मारल्या.
त्या गप्पा या एका स्वतंत्र लेखाचा विषय आहेत आणि त्यावर लिहायचा प्रयत्न करतोय.

हे इथेच सोडुन द्यायचं म्हणजे अर्धवट होईल.

पण आता कंटाळा आला - म्हणुन - समाप्त.

अधिवेशन - १

म.टा.!
नमस्कार!!
काल तुमच्या पेपरात तुम्ही आमचा - म्हणजे अधिवेशनाच्या निमित्ताने सिऍटल मध्ये येणाऱ्यांचा - ’तुम्हीच आमचे रिपोर्टर’ म्हणुन उल्लेख केलात म्हणुन म्हटलं - चला, रिपोर्ट पाठवु!
आता रिपोर्ट पाठवताना पहिलीच गोची म्हणजे मी एक (तुमच्या जितकी ताणु तितकी ताणल्या जाणाऱ्या संज्ञेतही) ’अर्धवट रिपोर्टर’ आहे. म्हणजे त्याचं आहे असं - कि मी सिऍटलमध्ये आहे, पण अधिवेशनासाठी नाही. म्हणजे - मी इथेच रहातो. त्यामुळे मी अधिवेशनासाठी न जाता अधिवेशनच माझ्याकडे आलंय असं तुम्ही म्हणु शकता!
आई शपत - खरं सांगतो - त्याला मी जबाबदार नाही!
ऍक्चुअली खरं सांगु का? माझ्याच गावातल्या अधिवेशनाबद्दल मी ’म.टा.’ मध्ये वाचतो! आता यात वृत्तपत्र म्हणुन तुमचं सामर्थ्य आणि मराठी माणुस म्हणुन माझा नतद्रष्टपणा किती - या घोळात आपण जायला नको! कसं?
तर - अधिवेशन.
यावर आमच्या घरात रोज चर्चा होते.
म्हणजे आई-बाबा इथे आलेत याच महिन्यात - त्यामुळे त्यांना त्याचं कोण अप्रुप. बायको मराठी शिकतेय - त्यामुळे तिलाही अप्रुप. (अर्थात त्याचं कारण ’शिवाजी’ ची तिकिटं न मिळणे हे ही असु शकतं!). आणि मला....वेल ये झोल क्या है - असं राहुन राहुन वाटतंय.
कालचं तुमचं आवाहन, त्यात परत परागनं ऑरकुट वर मेसेज ठेवला - ’अरे या अधिवेशनात असते तरी काय?’ मग म्हटलं च्यायला लिहुच. अधिवेशनात जाणारे लिहायचे ते लिहोत - आपण ’बाहेरुन’ लिहु. बर लिहायचं ते पण कुठे? तुम्ही भले लेख मागवलेत - पण पेपरात लिहिणं म्हणजे (टिपिकल मराठी) टेन्शन. त्यापेक्षा मी बापडा माझ्या ब्लॉगवर लिहितो. छापायचं तर छापा. इथे जरा बरं आहे - म्हणजे उगीच तुमच्या पानावरची जागा अडवतोय असं होणार नाही, आणि मला माझ्या संकोचांबद्दल नि:संकोच बोलता येईल.

पाल्हाळ झाला ना? जाऊ द्या.

या अधिवेशनाचे पडघम कि काय ते बरेच दिवस वाजताहेत - महाराष्ट्रात! ८-९ महिन्यांपुर्वी मी या गावात रहायला आलो तेव्हा आल्यावर मला पण कळलं - कि ’यंदा इकडे’!! पटेल आणि जाधव येताहेत माहित होतं, पण पाटेकर, भांडारकर, पिळगावकरांबद्दल या आठवड्यातच कळलं. छान!!

आता एक प्रॉब्लेम आहे -
त्याचं आहे असं कि - मला थोडक्यात बोलता येत नाही.
म्हणजे - या अधिवेशनाबद्दल किंवा याच्या निमित्ताने म्हणा - मराठी माणसाबद्दल बोलायचं म्हणजे - सलीलच्या शब्दांत - मागे जाऊन बरंच पुढे जावं लागतं. म्हणजे कसं, तर विसर्जनाच्या मिरवणुकीत नुसता दगडुशेट चा फोटो दाखवला तर सगळं पोचतं का? नाही. मग ढोल ताशांचे आवाज शब्दांतुन पोचवायला लागतात - तसं.
तर - मराठी माणुस.
म्हणजे - अमेरिकेतला मराठी माणुस.
हा एक तुफान विचित्र प्रकार आहे.
म्हणजे त्याचं असं कि - गुल्टी (म्हणजे तेलुगु) म्हटला कि चिरु (चिरंजीवी हो! त्याचं ते ’लाडकं’ नाव आहे), लुंगी म्हटला कि रजनी, मल्लु म्हटला कि ’लॅन्ड ऑफ लगुन्स’, बंगाली - रसगुल्ला - हे कसे टिपिकल प्रकार. पण मराठी म्हटलं कि - अंधार!
नाहीतर प्रकाश!!
किंवा जे असेल ते - पण चित्र काहीच नाही.
म्हणजे हे मला प्रकर्षाने कि काय ते - जाणवतं. म्हणजे नाना आपला, माधुरी आपली, मंगेशकर ही आपले - पण आता हे लोक ’सगळ्यांचेच’ इतके आहेत कि ’केवळ माझा सह्यकडा’ म्हणायला ’सह्यकड्या’ शिवाय काही दिवा घेऊनही सापडत नाही.
बरं - इथलं म्हणालात तर - अमेरिकेत मराठी माणुस मुळात रहातंच नाही!
म्हणजे - रहातो, पण घरात. म्हणजे अगदी दाराबाहेर ’अपमान होईल’ वगैरे पाट्या नसतात, पण तरी - रहातो घरात!
मग मॉल्स मध्ये वगैरे कुजबुजत मराठी ऐकु येतं पण त्याची झेप संभाषणापर्यंत जात नाही. गेलीच आणि ’चला चहा मारु’ ऐकलंत तर खुशाल जागं व्हायचा प्रयत्न करावा.

तर - अशा अस्तित्व नसलेल्या, अथवा ते अस्तित्व यशस्वीरित्या लपवलेल्या लोकांचा सोहळा वगैरे म्हणजे - य झकास. मग आल्याआल्या खटॅक करुन मी मराठी मंडळाची वेबसाईट तपासली. अर्थात ती इंग्लिशमध्ये होती. मग मला इंग्लिश शिकल्याबद्दल बरं वाटलं. मग मी शिस्तीत तिकिट वगैरे किती आहे ते बघु म्हटलं. माणशी १७५ डॉलर - फक्त! १०० डॉलर कि काय ते - फराळाच्या कुपनचे - एक्स्ट्रा! मला मराठी असण्याचा अभिमान वगैरे आहे, पण २७५ गुणिले ४ - म्हणजे मी भारतात जाऊन (परत) येतो. तरी अधिवेशन वगैरे म्हणजे छानच.

सॉरी - हे कदाचित थोडं सारकॅस्टिक वाटत असेल तर खरंच सॉरी. कारण मराठी माणसांनी एकत्र येऊन असा काही कार्यक्रम करणं आणि ’आवाज कुणाचा’ ऐकवणं हे खरंतर स्तुत्यच. आणि शिवाय यात माझा काहिही सहभाग नसताना मी त्यावर नाराजीचा सूर काढणं हे ही चूक. पण आहे हे असं आहे. मला असं वाटतं - आणि वृत्तपत्र म्हणुन तुम्हालाही खऱ्यातच इंटरेस्ट आहे ना? कि तुम्हीही अजुन ’जलसा’ च्या आसपास घुटमळताय?

नानाची मुलाखत, अविदाचं भाषण, गेला बाजार विलासराव पण बोलणार. मग यात माझी ’मुक्ता’च्या कॅसेटवर जब्बारची आणि ’आमचा बाप....’ वर डॉ. जाधवांची सही घ्यायचं राहुन जाणार. बाकी इतर लोक म्हणजे थातुर-मातुर. मला या अधिवेशनाबद्दल उत्सुकता होती (आणि आहे) ते पटेल आणि जाधवांमुळे.
त्याचं असं आहे ना - कि इथे कुठल्याही मराठी मंडळाच्या साईटवर जाऊन पहा. जोशी, कुलकर्णी, गोखले, आगाशे पाह्यल्यावर आम्हालाच अस्पृष्य झाल्यासारखं वाटतं. मग त्यात असा बापाला ’बाप’ म्हणणारा जाधव आला कि आम्हाला घरी आल्यासारखं वाटतं! अगदी ’चित्तपावन’ गाडगीळांची उपस्थिती असुनही....!

देशमुखांमुळं नाही वाटत पण.
सॉरी विलासराव - आम्ही इथे नोकरी बोकरी करताना राजकारणावर वगैरे चर्चा करायचो, तेव्हा ’आमचा पंतप्रधान इकॉनॉमिस्ट, आणि राष्ट्रपती फिजिसिस्ट’ म्हणताना - दोन वीत भाता दोन बोटं मोठं व्हायचा. आता ’बाबांच्या’ अंगात येऊन ’ताईंना’ राष्ट्राध्यक्षाचा ’आशिर्वाद’ मिळाल्यावर त्याबद्दल आम्ही काही बोलणं उचित नाही, पण ताई - पाटिल ऐवजी शेखावतच लावा - असं ’अधिवेशनाच्या’ संध्याकाळी म्हणावंसं वाटतं! अर्थात - मराठी बाण्याची डरकाळी फोडणाऱ्या वाघाची जिथे शेळी झालीए तिथे विलासराव तुम्ही तरी काय करणार म्हणा....

जे जाधवांचं - तेच पटेलांचं.
मराठी असण्याबद्दल ज्या ज्या लोकांमुळे अभिमान वाटतो - त्यातले हे एक - पटेल. मग ज्यांनी ’मुक्ता’ दिला, ’सामना’ दिला, ’विदुषक’ दिला, त्यांच्या मांडीला मांडी लावुन निखिल रत्नपारखी आणि अमृता सुभाष शिवायचं ’साठेचं काय करायचं?’ बघणं म्हणजे....पटत नाही.
निखिलचा ’साठे...’ पाह्यल्यावर ’प्रवेशमुल्य ऐच्छिक’ असुनही आणि परवडत नसतानाही खिशातले सगळे पैसे ’स्नेहसदन’ च्या दाराबाहेरच्या टोपीत टाकुन मराठी असण्याबद्दल जे बरं वाटलेलं ते - कॅलिफोर्नियातला ’साठे’ पाह्यल्यावर वाटेल कि नाही अशी रास्त शंका वाटते.

आता शंका पुराण फार झालं.
तुम्हाला उत्सुकता असेल - अधिवेशनाची.
बिल गेट्सच्या गावात, कुंद हवेत, उन उन पावसांत, दोन दोन ज्वालामुखींना साक्षी ठेऊन मराठी मावळे आलेच आहेत तर बघुयात - स्पेस नीडलला शहारे आणत तुतारी किती घुमतेय, डाऊनटाऊन हादरवत ढोल किती धडकी भरवतायत, पाईक प्लेसला स्तब्धत ताशा किती कडाडतोय आणि अटकेपारचे मराठी झेंडे खबरदार टापा वाजवत ’हर हर महादेव’ चा जोष कोणत्या टिपेला नेताहेत.....

होऊन जाऊ द्या.

आमचे बाबा आणि मी....

काल रात्री आई-बाबा इथे पोहोचले.
आता इथे म्हणजे - सिऍटल मध्ये.
आय मीन - सुरुवातीला लिहायला लागल्यावर वाचणाऱ्यांना माझ्याबद्दल किती माहिती आहे, आणि मग काय ऍझ्युम करायचं आणि काय सविस्तर सांगायचं याची कल्पना होती. म्हणजे अभ्या बाबा सोडुन कुणालाच काहीच कल्पना नाहिये याची कल्पना होती.
च्यायला कल्पना हा शब्द आता दातात अडकला.
चघळताही येईना आणि काढताही.
आता कुणाला कशाची किती कल्पना आहे या विचाराने गढुळ व्हायला लागलंय.
तर -
आई-बाबा इथे - म्हणजे सिऍटलला पोहोचले.
का कुणास ठाऊक - मित्रांशी बोलताना मी माझ्या बाबांना ’बाबा’ म्हणतो.
प्रत्यक्षात पप्पा.
म्हणजे मी सुरुवातीला त्यांना प्रत्यक्षात पण बाबा म्हणायचो, पण रंजु त्यांना सुरुवातीपासुनच ’पप्पा’ म्हणायला लागला - मग मी पण रीतसर ’प्रवाहाची दिशा ओळखुन’ नामोच्चारणात बदल केले.

बाय द वे - हे लिहायला घेतलं होतं - पण मूड गेला म्हणुन फेकुन दिलं -

"मेमरी म्हणजे काय? स्मरणशक्ति? कशाची?

मला हा कागद हातात जाणवतोय. हे बेड. ही अंगावरची चादर. उजव्या बाजुने लॅम्पचा प्रकाश येतोय तो जाणतोय. या क्युबिकल शेपच्या रुम मध्ये माझ्या डायगॉनली ऑपॉजिट कोपर्यात पडलेला अंधार जाणवतोय. बाहेरचा गाड्यांचा आवाज ही. मग माझा मीच स्वत:ला का जाणवत नाहिए? मी इथे कसा आलो हे मला का आठवु नये? कसा आलो? कधी? आणि हा कोरा कागद माझ्या हातात कसा?
उजव्या बाजुला लॅम्प. त्याच्याखाली ड्रॉवर्स. पहिल्यात बायबल. दुसऱ्यात - भेंचोत! पिस्तुल!!
डोक्यात कारंज्यासारखं सर्रकन रक्त उसळवणारं, ठोका चुकवणारं, काळं तुकतुकीत पिस्तुल!
जड असेल? डॉक्टरने छातीवर ठेवलेल्या स्टेथोस्कोपसारखं धक्कादायक गार? आणि खेळण्यातलं वाटावं एवढं हलकं? खरं असेल? यात गोळी कशी भरतात? आणि हातात कसं धरतात? हे असं? एवढं हलकं एवढं छोटं पिस्तुल असं दोन हातात - समोर!
आणि असं केलं कि मृत्यु आपल्या हातात? आणि आपण यम? च्यायला नुसतं बोट हलवलं कि - मख्खन!
च्यायला जाऊदे - ठेऊन देऊ. आपल्याला काय करायचंय त्याच्याशी! उगीच ज्याचं असेल तो आला तर विचारायचा - तु कोण? हात कशाला लावला म्हणुन.
च्यायला - मग पोपट!
मी कोण?
मला काही आठवत का नाहिये?
मेमरी म्हणजे काय? स्मरणशक्ति? कशाची?"

सध्या नाना पाटेकर ला घेऊन एक पिक्चर लिहायचा विचार आहे!
यावर मीच पोट धरधरुन हसायला पाहिजे. म्हणजे हल्ली ज्या रेट ने खातोय त्याने थोड्याच दिवसात पोट (धरता येईल एवढं) वाढेलंही, शिवाय मी नानाला ओळखत वगैरे नाही आणि मी कधी कुठला पिक्चर काय एक गोष्टही कधी लिहिली नाहिए - पण नानाला घेऊन पिक्चर लिहायचा विचार चालु.

बर तर सांगत काय होतो तर -
सूर्य उगवला प्रकाश पडला गंगु गेली पाण्याला....
तिथे तिला कोण भेटलं?
आई-बाबा!
आई-बाबा तिला काय म्हणाले?
’कोलंबस कोलंबस - छुट्टी है आयी....’
याआआआआक - हे जरा जास्तच होतंय.

तर - काल आई बाबा इथे आले.
इतक्या दिवसांनी त्यांना भेटल्यावर ’कुछ पानेके लिए’ द्यावी लागणारी किंमत देवाने एका मिनिटांत खाट्‍कन वसुल केली. आजी-बाप्पुंना ’वयस्कर’ शिवायच्या कुठल्या वयांत पाहिलं नव्हतं. तसंच आई-बाबांना ’तरुण’ शिवाय कुठल्या वयांत.....

मी अमेरिकेत रहातो.
त्यामुळे मला एकटं-दुकटं रहायची, जनतेला सोयीस्कर दुर ठेवायची, आणि माझ्याच विश्वात रमण्याची सवय जुनी. आता दोनाचे चार आणि (आई-बाबा आल्याने) चाराचे आठ झाल्यावर मूड्स ची लांबी रुंदी खोली - कमी होणार आहे अशी काहितरी विचित्र जाणीव झाली. चांगली गोष्ट म्हणजे माझे डिप्रेसिंग मूड्स फार काळ टिकणार नाहीत.

तर - आई-बाबांना घेऊन घरी आलो.
दोघांनाही रंजुचं (भारतात) जेवण खालंय कि नाही याची काळजी.
शेवटी ती त्याच्याशी फोनवर बोलल्यावरच मिटली. अजुन माधुरीची आणि त्यांची ओळख होतेय तर - मराठी, हिंदी, इंग्लिश - अशा उड्या मारत गप्पा चालु झाल्या.
कुठुन तरी डायरीचा विषय निघाला - तर त्यांना म्हटलं - तुमच्यासाठी डायऱ्या आणल्यात. (च्यायला आपण मराठीत डायरीज का म्हणत नाही? असो.) इथे आहात तोवर काही लिहावंसं वाटलं तर लिहीत रहा. तर त्यावर पप्पा म्हणाले ’अरे तुझा तो मित्र कोण - कुलकर्णी?’
’अभ्या - अभिजीत कुलकर्णी!!’
’अरे काय झकास लिहितो तो!! तु का नाही त्याच्यासारखं लिहित?’
यावर माझी (पायाची) दाही बोटं तोंडात!
’पप्पा! असं काही नाही - तो चांगलं लिहितो, पण मी पण चांगलं लिहितो.’
’पण त्याचं लिखाण कसं ’रिच’ वाटतं!’
यावर आता मला पायाचे - घोटा, टाच वगैरे अवयव तोंडात जाणवायला लागले! :))
च्यायला अभ्या - तुझ्या लिखाणाला आता माझ्या घरात फॅन्स!
आणि माझं लिखाण माझी ’सख्खी’ बायको पण वाचत नाही!

आता हे लिहुनपण आठवडा झाला.
२-३ पॅरेग्राफ्स एकदोनदा लिहिले पण आठवड्याभरापुर्वीची लय पकडणं एकंदर अवघडच.

परवा पप्पांचा फोन आला ऑफिसमध्ये.
म्हटलं ’कसे आहात? जेवण वगैरे केलंत का? कुठला पिक्चर बघताय?’
तर पप्पा म्हणे - ’अरे आम्ही बेलव्ह्यु मधुन बोलतोय.’
मी उडालोच! बेलव्ह्यु आमच्या शेजारचं गाव/सबर्ब/किंवा जे आहे ते - पण चालत जाण्याएवढं जवळ नक्कीच नाही!
तर पप्पा म्हणे - ’अरे त्यात काय? खालच्या बस स्टॉपवर आलो. तिथुन येईल ती पहिली बस घेतली, मग शेवटच्या स्टॉपला उतरलो! मग ड्रायव्हरने सांगितलं कि हे बेलव्ह्यु!!’
’अहो पप्पा पण....’
’अरे गम्मत ऐक - आम्हाला माहितच नव्हतं कि इथे बसमध्ये पर्फेक्ट चेन्ज लागतं - आम्ही दहा डॉलर दिले तर ड्रायव्हर म्हणाला - असु दे, सुट्टे नाही तरी बसा. मग आम्ही स्टॉपला उतरल्यावर पैसे सुट्टे करायला इथल्या बॅंक मध्ये गेलो.’
’बॅंकमध्ये! अहो पप्पा, इथे असं कुठेही.....’
’तर तिथे आम्हाला तिथली असिस्टंट मॅनेजर भेटली. तिचं नाव स्वाती! मुंबईची निघाली!! मग तिच्याशी आम्ही गप्पा मारल्या!’
ऍपॅरन्ट्ली - या स्वाती नावाच्या (मराठी) बाईंनी माझ्या आई-बाबांच्या तिसऱ्या दिवशीच्या धाडसाचं अमाप कौतुक करुन त्यांना बेलव्ह्युची ढोबळ माहिती दिली. सुट्टे पैसे वगैरे दिलेच, पण त्या कुठे रहातात, इथे किती वर्ष झाली आहेत, मुली काय करतात, जॉब किती वर्ष झाला, ग्रीन कार्ड - वगैरे बित्तंबातमी दिली.
त्यांनी जेवढी माहिती दिली त्यावर आमचे पप्पा म्हणजे लगेच - ’अरे दाद्या, इथली बॅन्किंग सिस्टिम पण आपल्या सारखीच आहे! फक्त इथे इंटरनेट चा वापर जास्त - एवढाच फरक. बाकी सगळं तेच!’
आता माझ्यावर - ’पप्पा - तुम्ही त्या बॅन्केत जॉईन वगैरे तर नाही झालात ना!’ म्हणायची वेळ आली होती! म्हणजे पप्पांचे ऑफिसर्स आणि अकाऊन्टन्ट्स गोव्याहुन इथे फोन करुन ’सर, बाठे साब से एक प्रॉब्लेम डिस्कस करना था’ म्हणणार आणि पप्पा इथे - या बिल गेट्स नामक माणसाला साधं ग्रॅजुएट होता नाही आलं, कर्ज फेडण्याची गॅरन्टी काय - याचा विचार करत बसणार!
म्हटलं ’पप्पा - आता आहात तिथेच थांबा - मी तुम्हाला न्यायला येतो.’
’अरे कशाला? हे काय आम्ही स्टॉपवरच आहोत. इथुन २३३ पकडली कि डायरेक्ट घरी!’
’बर पप्पा - आता तिथे आहातच तर समोर एक कन्स्ट्रक्शन चाललंय ते दिसतंय का?’
’समोर म्हणजे?’
’म्हणजे स्टॉप वर उभं राहिलं कि दोन दिशांना दोन मोठ्‍या बिल्डिंग्ज चं कन्स्ट्रक्शन चाललेलं दिसेल.’
’खुप खोल गेलेत रे पण बिल्डिंग बांधायला!’
’हो - ते अंडरग्राउंड पार्किंग - त्या दोन्ही बिल्डिंग्जची फाऊंडेशन आम्ही डिझाईन केली. डीप फाऊंडेशन ही आमची स्पेशालिटी! बरं बस किती वाजता आहे माहिती आहे ना? चुकू नका. आणि तो सेलफोन आहे ना बरोबर? फोन करत रहा!!’
त्यानंतर दीड तास त्यांचा पत्ता नाही!
फोन केला तर ’आलोच’ म्हणाले.
मग अर्ध्या तासाने आले.
म्हटलं - एवढा वेळ कसा लागला?
तर म्हणे - ’अरे चुकुन २३२ पकडली. म्हणजे २३३ येत नव्हती, मग २३२ आल्यावर ड्रायव्हरला विचारलं आपल्या रोडवर जाते का? तर तो हो म्हणाला. पण ती तुझ्या ऑफिसशेजारच्या कॉर्नरपासुन भलतीकडेच वळाली. मग डोंगराडोंगरातुन जात राहिली. मग ड्रायव्हर म्हणाला - हा तुमचा रोड!’
’बापरे! मग?’
’मग काय? मग आम्ही रस्ता क्रॉस करुन उलट्या डायरेक्शनला आलो. मग जी बस आली त्या ड्रायव्हरला म्हटलं - बाबा रे, आम्हाला इथे जायचंय - तुझी बस जाते का? तर तो म्हणे - ऍक्चुअली मी घरी चाललोय, माझी शिफ्ट संपली. पण मी जाता जाता तुम्हाला घरी सोडतो.’
’पप्पा!’
’अरे त्यात काय?’
मग आमच्यात जे ’बाप-बेटा’ डिस्कशन झालं ते इथे लिहिलं तर माझी (पुन्हा एकदा) खरडपट्टी होईल! :))

बऱ्याचदा बऱ्याच लोकांना मी एक विक्षिप्त माणुस वाटतो (आणि तो मी आहे ही). पण वैयक्तिकरित्या मी माझ्या बाबांएवढा धमाल विक्षिप्त माणुस पाह्यला नाहिये. मला मागचे सहा वर्ष अमेरिकेत काढुनही बसने वगैरे जायचं म्हणजे दडपण येतं. मग मी ट्राफिकवर चरफडत पंधरा मिनिटाच्या रस्त्याला तासभर घालवतो. आणि यांना जुम्मा जुम्मा आठवडा नाही झाला तर इथल्या बसेस ची व्यवस्थित माहिती! परवा पाईक प्लेस मार्केटला गेलो तर तिथे एक गुबगुबीत भिकारी अंगाला फुगे वगैरे बांधुन आणि हरतर्हेच्या झिरमिळ्‍या लावुन भीक मागत होता. त्याला बघुन आम्ही हसलो वगैरे इथपर्यंत ठीक, पण पप्पांनी मस्तपैकी त्याच्याकडे जाऊन शेक-हॅन्ड वगैरे करुन त्याच्याबरोबर फोटो वगैरे काढुन घेतला! फोटोत दोघेही अगदी जुन्या मित्रांप्रमाणे हसताना दिसताहेत!
त्यांचा फंडा म्हणजे - हे काय? घरातुन निघायचं, गाडीत बसायचं, तु दाखवशील ते बघायचं आणि परत यायचं? त्यात काय गंमत? खरी गंमत चुकण्यात, शोधण्यात, अनुभवण्यात, भरकटण्यात, अनोळखी लोकांशी ओळखीचं बोलण्यात असते!
त्यांचा हा फंडा ऐकल्यावर - ’पप्पा! मी पाचवीत असताना सायकलवर शाळेत जायचा हट्‍ट धरला होता - तेव्हा एक्झॅक्टली हेच म्हणालो होतो!’ असं म्हणायचा मोह झाला होता, पण तो मी आवरला.

काल ते डाऊनटाऊन, वॉटरफ्रंट वगैरे फिरुन आले.
कसे गेलात विचारलं तर - अरे त्यात काय? २३३ ने बेअर क्रीक ला, तिथुन ५४५ ने सरळ डाऊनटाऊन. नाहीतर बेलव्ह्युला जाऊन पण जाता येतं.
बरं ही माहिती कशी मिळाली तर - ’गुगल’ आहे ना! सगळी टाईमटेबल आहेत त्यावर.
आता मला झिणझिण्या जाणवायला लागलेल्या.
म्हटलं - छान. आता इथुन पुढे आम्ही सिऍटलमध्ये कुठे चुकलो कि तुम्हाला भारतात फोन करुन विचारतो - पप्पा...घरी कसं जायचं? :))

स्टारबक्स मध्ये एवढ्या चित्रविचित्र नावाच्या कॉफ्या असतात कि मी माधुरीला ऑर्डर करायला सांगतो. आई-पप्पा रोज नविन कॉफी ट्राय करतात. (कुठलीही कॉफी पुरेशी गोड नसते हाच फक्त प्रॉब्लेम). क्रीम आणि हाफ ऍन्ड हाफ कि आणखी काहीतरी मधला फरक त्यांनीच मला समजावुन सांगितला!
जाऊ दे! आता मी माझ्या अज्ञानाचं आणखी प्रदर्शन करणं चांगलं नाही.
मग आता मी पण आई-पप्पांना अमेरिका दाखवण्याच्या फंदात न पडता त्यांच्या सोबत अमेरिका शोधण्याचा विचार करतोय.
त्यांच्या नजरेतुन मला ती वेगळी दिसायलाही लागलिये. म्हणजे आमच्या खालच्या प्राण्याने (!) - पक्ष्यांना दाणे आणि पाणी वाढण्याची कशी सिस्टिम केलिए, तिथे कुठकुठले पक्षी येतात, आमच्या अपार्टमेंट कॉम्प्लेक्स मध्ये देसी किती, सकाळी मुलांना सोडायला जाणाऱ्या पालकांशी त्यांच्या कशा ओळखी होताहेत वगैरे....

हे इथवर लिहुन झाल्यावर विचार केला कि आता या पोस्टला टायटल काय द्यावं?
परवा जेवुन झाल्यावर बडीशेप खात डायनिंग टेबलवर आमच्या गप्पा चाललेल्या. मी माधुरीला मराठी शीक म्हणुन पिळत होतो. तर ती म्हणे तुम्ही लोक काय बोलताय हे कळण्याएवढं मराठी कळतंय मला, मग आणखी का शिकायचं?
म्हटलं - बाकी काही नाही तर माझा ब्लॉग वाचायला लागशील!
तर त्यावर तिने डायरेक्ट पप्पांनाच विचारलं - हा जेवढ्या उड्या मारतो तेवढं खरंच चांगलं लिहितो का हो?
मग पप्पांनी बडीशेप चघळत, टेबल क्लॉथकडे पहात तब्बल ५-७ सेकंद विचार केला!
तोवर मी गॅसवर!!
मग शांतपणे म्हणाले - ही नीड्स इम्प्रुव्हमेंट!
झालं - आता बायकोच्या हाती नविन कोलीत.

घरी फोन केला - काय चाललंय विचारायला.
आई म्हणे - अरे आत्ताच ’सेंट ऑफ अ वुमन’ पाहुन झाला आणि पप्पा तुझा ब्लॉग वाचुन दाखवताहेत आणि मी ऐकतिए.
झालं!
मी ब्लॉगला ’आमचा बाप आन मी!’ असं नरेन्द्र जाधवांच्या पुस्तकांचं अपभ्रंशीत नाव देणार होतो. पण मग मला पप्पांच्या एका फोनची आठवण झाली.
पहाटे तीन वाजता पप्पांचा फोन.
’अरे तो तुझा ’हजाम’ नावाचा लेख वाचला. काय सुंदर लिहिलायस रे तो!’
अमिताव घोष म्हणतो कि कुठलाही लेखक हा गुदगुल्यांवर जगतो. मग मी पण (ताड्‍कन) उठुन वगैरे बसलो. मग म्हटलं - ’हजाम इज ओ.के., तुम्हाला आणखी काय आवडलं?’
’बाकीचं ठीक आहे, थोडे शब्द वगैरे बदल पण.’
च्यायला झालं - आता घरातुनच सेन्सॉर.
तरी बरं - बायकोला मराठी येत नाही!

आता आधीच्या अमेरिकेबाबतच्या फंड्यांना छेदत ब्लॉगबद्दल ’शोधण्या’ ऐवजी ’दाखवण्याची’ सुरुवात करायला हवी....

अब तक छप्पन!

सुचना: हे माझं सगळ्यात दळभद्री पोस्ट आहे. उगीच काहीतरी लिहायचं म्हणुन लिहिलंय. टाळता येत असेल तर अवश्य टाळा!

लहान मुलं कशी रांगायला शिकतात, आणि मग जनता त्यांचं य कौतुक करते - तसं काहीसं माझं झालं.
म्हणजे - येणाऱ्या कमेंट्स ने असेल कदाचित, पण मीच मला जरा सीरियसली घेतलं.
कि चला - आता आपण लिहु शकतो.
तर - चला आता आपण लिहु.
मग मागच्या पोस्ट नंतर काही चांगले विषय वगैरे सुचुनही - नको, सतत लिखाणाने दर्जा घसरेल वगैरे खुळचट फंडे स्वत:लाच बजावुन ठेवले.
मग उगीच विसरतील वगैरे म्हणुन फील्ड बुक मध्ये सुचलेले विषय वगैरे व्यवस्थित नोंदवुन ठेवले. म्हणजे एका रात्री काम करताना सुर्य मावळताना कसा पाह्यला आणि मग थोड्या वेळाने त्याच जागेहुन वाफाळती कॉफी पिता पिता तो उजाडताना कसा पाहिला वगैरे वगैरे.
आता म्हटलं - चला, मागचं पोस्ट लिहुन महिना झाला, आता काही तरी लिहु - तर च्यायला काहीच सुचत नाहिये.
आय मीन - जे लिहितोय ते असं काहीतरी पकाऊ सुचतंय.
म्हणजे - मी पण बोअर आणि हे वाचणारा पण.
एखाद्या जंगलात उन्हाळ्यातल्या भर दुपारी - काडीमात्र वारा नसताना - ह्युमिडिटी कशी धुक्यासारखी पसरते - अगदी हाताने कापता येते - तसं काहीसं फीलिंग.
काहीना काही वाचन चालु. या वर्षाचं उद्दिष्ट याच महिन्यात पुर्ण होईल कदाचित - आता बाकीचे पाठलाग काय होते ते तपासलं पाहिजे. नव्या घरासाठी नाव शोधणे, पॅकिंग, मुव्हिंग, आई पप्पांचा पहिला परदेश प्रवास वगैरे गोष्टिंनी एका बाजुला वाईट 'हायपर' मध्ये दिवस चाललेत तर दुसऱ्या बाजुला - लिखाण ऑल्मोस्ट बंद.
काही चांगले पिक्चर्स बघतोय पण त्यांच्याबद्दल लिहिणं म्हणजे स्वत:चीच लिमिटेशन्स स्वत:ला कबुल करण्यासारखं. आणि माझ्यासारख्या 'अहंगंडी' (च्यायला याचा अर्थ 'इगॉटिक' घ्यावा कि 'सतत गंडलेला'?) - तर माझ्यासारख्या 'अहंगंडी' माणसाला - असले कबुलीजवाब नामंजुर!

आता इथवर वाचत अलाच असाल तर - लेट मी ट्राय टु मेक युअर व्हिजिट वर्थ द एफर्ट....:)

छप्पन्न

पायात तुटकी चप्पल होती
पाय तुटक्या चपलेत होता
हे आता इतिहासजमा होईल
सतेज रंग डोळ्यांत होते
डोळ्यांत डोळ्यांची झाक होती
हे आता इतिहासजमा होईल

अगदी सुरुवातीपासून
आढावा घेतला तर
मागे वळून खूप पुढे जावं लागेल

मला त्या वेळी सगळंच बोलायचं होतं
मी ऐनवेळी काही बोलू शकलो नाही
कदाचित निवळेल आयुष्य आज ना उद्या ह्या हिशोबानी
मी सगळे डिटीपी जॉब फार
तत्परतेने केले स्वत: आणि हस्तलिखितं
आणि नमुने एकत्र स्टेपल करुन ठेवले

याची इतिहासदफ्तरी नोंद होईल

माझ्यावर लाटालाटांनी पसरत गेलेली
सुन्न आणि संथ संध्याकाळ
मी कडेकडेने निरखत राह्यलो
याला इथुन पुढे आता
ऐतिहासिक महत्व प्राप्त होईल

लिव्हिंग इज अ डिफरंट प्रोजेक्ट
नॉलेज इज अ डिफरंट प्रोजेक्ट

लिव्हिंग कॅनॉट बी पोस्टपोन्ड्‍

प्रेमात हरलो प्रेमाबाहेर हरलो
त्यागात हरलो भोगात हरलो

ज्याची वाट पाह्यली वाट पाह्यली वाट पाह्यली
ते धर्मयुद्ध शेवटपर्यंत झालंच नाही

इकडे आपणच येडे ठरलो.

- सलील वाघ.

रिदम ऑफ लाईफ

मला लिहायचंय.
काय लिहायचंय माहितिए - पण बाहेर पडत नाही.
एक मैत्रीण म्हणते ’गोगोल’ बद्दल लिही.
दुसरी म्हणते ’रसना’ बद्दल.
तिसरा मित्र ’नाना’ च्या मागे लागलाय.
चौथ्याला म्हणालो - अरे पोस्ट म्हणजे काय उसाचं कांडं आहे कि घातलं चक्कीत नि काढला रस?
पाचवी म्हणे मी सुरुवात वाईट करतो -
(गॉड.....मला मैत्रिणी किती????)
अगस्त्य सेन आणि दादरु मागे लागलेत - लिही लिही म्हणुन.
लेस्टर बर्नहॅमने वीकेंड खाजवला!
पण -
रिदम पायजे.
लिहायला -
रिदम पायजे.
संथ तशी संथ आणि
द्रुत बडव द्रुत अशी -
रिदम पायजे.
मनात येईल तेव्हा -
रेंगाळली पाहिजे.
जिभेवर उतरली की -
चढली पाहिजे.
कानात पडली कि -
आठवली पाहिजे....
रिदम पाहिजे.

वाजव!

च्यायला टी.व्ही. समोर बसु.
नको - बेड बरा.
अगस्त्य सेन, मदना, बेडुक, साठे.
या....साठेचं काय करायचं?
जोम्पानाचं अरण्य, भिंती वरच्या पालींची पडझड, दिल्लीचा डिस्को आणि कोलकत्यातलं मॉस्को - पानावर कसं उतरायचं?
(रिदम रिदम.
रिदम रिदम....)

त्यापेक्षा बार बरा.
(ढिन्चॅन्ग ढिचॅन्ग ढिन्चॅन्ग ढिचॅन्ग)
मागचे तीन वर्ष गेलो नाहिये पण आता बार मध्ये जाऊ.
(ढिन्चॅन्ग ढिचॅन्ग ढिन्चॅन्ग ढिचॅन्ग)
बारटेंडरला सांगु - बाबा रे, मी ब्लॉग लिहितो.
(ढिन्चॅन्ग ढिचॅन्ग ढिन्चॅन्ग ढिचॅन्ग)
हल्ली मी लेखक झालोय.
(ढिन्चॅन्ग ढिचॅन्ग ढिन्चॅन्ग ढिचॅन्ग)
मला लिटरेचरचं नोबेल मिळणारे! (माहित्ये का?)
दारू वाढ!!
(आरकेस्ट्रा.....)

च्यायला हे अतीच.
मी असं काही लिहिलं तर लोकांना काय वाटेल?
काही झालं तरी माझ्या मागच्या पोस्टला २६ कि काय प्रतिक्रिया!!
(त्यातल्या दोन-चार माझ्याच!)
छानच!!!
लोकप्रसिद्धी साठी पर्सेंटेज लिहावं.
ऍश-अभीचं लग्न!
यावर आयोडेक्स, डिस्को पुढे अर्ध्या तासाचं भाषण ठोकलं - कि आपण त्यांचा विचार करणं कसं व्यर्थ आहे!
च्यायला भरकटलो -
विषय - रिदम.
बाबा - रिदम!
अभ्या - रिदम!!
(ढिन्चॅन्ग ढिचॅन्ग ढिन्चॅन्ग ढिचॅन्ग)

बारमध्ये गेलो.
आयटम एकटीच बसलेली.
कि देसी होता कुणी?
एकटाच?
देशातल्या आयटमला दारुत बुडवणारा?
देसी कि आयटम?
आयटम कि देसी?
(ढिन्चॅन्ग ढिचॅन्ग ढिन्चॅन्ग ढिचॅन्ग)

नको - देसी बरा.
आयटम मागच्याच पोस्ट मध्ये झालिए.
उगीच लोकांचे गैरसमज होतात.

"हाय!"
"हाय."
"मी लेस्टर."
"मी दादरु."
"बसु इथे?"
"बस."
"काय पितोयस - बियर?"
"नाही - कैरीचं पन्हं! - सॉरी..... हो - बियर."
"कुठली?"
"काय फरक पडतो?"
"खरंय."
तेवढ्यात टेबल पुसत ’बारक्या’ मख्ख चेहऱ्याने समोर उभा.
"काय ऑर्डर साहेब?"
"मी ३ वर्षांनी कुठल्या बारमध्ये आलोय. इथे काय मिळतं?"
"सादा डोसा मैसुर डोसा मेदु वडा बटाट वडा वडा सांबार पुरी भाजी सामोसा कचोरी इडली चटनी इडली सांबार काय पायजे बोला साहेब टाईम नाय साहेब!"
"भोसडीच्या..."
"सॉरी साहेब - हा दादरु इथे दुपारपासुन लावत बसलाय. त्याला वाढता वाढता मी पण सारकॅस्टिक झालो....बोला काय आणु?"
"हा घेतोय ते मलाही आण."
"सॅम ऍडम्स - राईट ऑन सर्री!"
"तर दादरु -
साला काहीही म्हण पण तुझं नाव अजब आहे! काय करतोस?"
"काही नाही."
"म्हणजे? आय ऍम सॉरी - आय डोन्ट वॉन्ट टु इनट्रुड इन युअर पर्सनल लाईफ, पण इथे अमेरिकेत राहुन काहीच न करणं म्हणजे....."
"अनिल बर्वे - नाव ऐकलंयस?"
"हो....’थॅन्क यु मि. ग्लॅड’ - राईट?"
"तेच. त्यांची एक गोष्ट आहे.
गोष्ट अशी -
तो.....बी. टेक. होता.
तो ऍश ट्रे पास कर इकडे.
थॅंक्स!
तर -
तो बी. टेक. होता.
३० वर्षांचा होता.
अलिकडेच मुर्त्या कोरायला लागला होता.
दिवसभर फॅक्टरीत काम करायचा आणि रात्री घरी येऊन टकटक मुर्त्या कोरायचा.
हे आयुष्यात इतक्या उशिरा कसं सुचलं - आता किती काम होणार हातुन - असा वैतागायचा आणि मुर्त्या कोरायचा."
"आठवली! मग तो शेजारी वगैरे...."
"हां. तीच."
"तिचं काय पण?"
"काही नाही - अशीच आठवली. तो मुर्त्या करायचा. मी लिहितो."
"वॉव! तुम्ही लेखक लोक म्हणजे भाई!!"
"चुना लावायचा तर ती आयटम पलिकडे बसलिए. तिथे. इथे नाही."
"सॉरी. तसं नाही, असंच म्हटलं. काय लिहितोयस सद्ध्या?"
"एका बेडकाबद्दल लिहितोय!"
"व्हॉ....आय ऍम सॉरी - डिड यु जस्ट से ’बेडुक’?"
"हो बेडुक.
दचकायला काय झालं?
दादरु ऍक्चुअली एका बेडकाचं नाव.
म्हणुन माझं.
म्हणजे - तात्पुरतं."
"मग तुझं खरं नाव काय?"
"हरिश पंड्या."
"ओह! ओ.के.!"
"रे पांडु - पकवु नको! माझं खरं नाव काय त्याने काय फरक पडतो?"
"वेल - व्हॉटेव्हर....बेडकाबद्दल सांगत होतास....."
(बेडुक बेडुक
डराव डराव
ढिन्चॅन्ग ढिचॅन्ग ढिन्चॅन्ग ढिचॅन्ग)
"तर दादरु ऍक्चुअली एका बेडकाचं नाव.
म्हणजे सायंटिफिक नाव वगैरे नाही.
तर हिरव्या पिवळ्या शेवाळल्या गुळगुळीत कातडीच्या या लठ्ठ प्राण्याला अगस्त्य सेन ने ठेवलेलं नाव.
बारक्या - आणखी एक.
तु घेणार?
टरफलं खाली टाक.
चालतं इथे.
नको - मला नको.
बियर बरोबर शेंगदाणे खाल्ले कि माझं डोकं दुखतं.
तर अगस्त्य सेन - आय.ए.एस.
असिस्टंट कलेक्टर (इन ट्रेनिंग), मदना.
अगस्त्य सेन - एक कंटाळलेला माणुस.
अगस्त्य सेन - सॉरी - ऑगस्ट.
इंग्लिश ऑगस्ट - मित्रांसाठी.
मित्र म्हणजे - असे जन्मजन्मांतरीचे वगैरे नाही, पण मित्र.
म्हणजे यु नो - शाळा, कॉलेजात एकत्र असणारे, सोबत काम करणारे, दारु पिणारे, सुट्टा मारणारे.
मित्र.
आपल्यासारखे.
भेटुन न भेटलेले.
मित्र.
तर ऑगस्ट -
ऑगस्ट ला कंटाळा आलाय.
पण नक्की कशाचा कंटाळा आलाय हे त्याला कळत नाहिये.
मदना, जॉब, उकाडा, डास, कुमार, श्रीवास्तव, साठे, जोशी, दारू -
माहित नाही.
त्याचा प्रॉब्लेम असा कि - जे आहे ते नको असं नाही पण नक्की काय हवंय हे ही कळत नाही.
हे दादरु ला कळतंय.
म्हणुन ऑगस्टने दादरुला पाळलंय.
किंवा दादरुने ऑगस्टला.
किंवा दोघांनीही एकमेकांना.
किंवा....डिपेंड्स.
कुणी कुणाला पाळलंय याचा निर्णय घ्यायचाही ऑगस्ट (आणि दादरु) ला कंटाळा आलाय.
दोघही एकमेकांच्या आणि आपापल्या अस्तित्वाचा अर्थ वगैरे शोधताहेत.
दोघांनाही एकमेकांचा हेवा वाटतोय.
म्हणजे ऑगस्टला दादरुचा वाटतोय हे नक्की कारण तसं पुस्तकात लिहिलंय.
दादरुलाही ऑगस्टचा वाटतोय हे आपलं माझं मत."
"इंग्लिश ऑगस्ट. उपमन्यु चॅटर्जी! राइट?
डॉन!! ऑगस्ट आणि त्याचा जीवघेणा नाही पण जीव खाणारा आयडेन्टिटी क्रायसिस....भारी! हे माझ्यासारखं झालं!!"
"म्हणजे?"
"म्हणजे मी लेस्टर - म्हणजे खरा नाही, पण लेस्टर.
’अमेरिकन ब्युटी’ चा.
परफेक्ट जॉब, परफेक्ट बायको, परफेक्ट घर.
आणि आयुष्यातला कंटाळा.
आयुष्य हातातुन निसटत चाललंय.
म्हणजे काय?
तर माहित नाय.
पण माझ्याकडे बेडुक नाही.
म्हणुन मग मी स्वत:लाच पाळतोय!"
"आणि हे काय मग? बारमध्ये येऊन स्वत: पाळलेल्या स्वत:चे लाड?"
"हो! ते आणि म्हटलं बघु आज बारमध्ये कुणी बेडुक भेटतोय का?"
"हा हा - व्हेरी फनी!
लकी आहेस. मी भेटलो. कुणी बेडकीण भेटली असती तर तुला हळवी दु:ख वगैरे राडा ऐकत बसायला लागला असता."
"दु:ख वरुन आठवलं - परवा गुलजारची कुठलीशी कॅसेट ऐकत होतो. तो म्हणे -
एक दिन जिंदगीके रुबरू आ बैठे.
जिंदगीने कहा - गम क्या है आखिर?
क्यु होता है?
कहा होता है ये भी तो....
हसायला काय झालं?"
"सॉरी - तु ’गम क्या है’ म्हणालास आणि मी ’काम क्या है’ ऐकलं!"
"च्यायला तु पण!
हे भारी पण - जिंदगी आपल्याला विचारणार -
काम क्या है आखिर?
क्यु होता है?
कहा होता है ये भी तो पता नही चलता....
मुझसे नाराज न रहा करो.
आखिर मै तुम्हारी जुडवा हु...."
"झाट जुडवा!
च्यामायला तो गुलजार आणि त्याची ती जिंदगी.
राखी त्याला सोडुन गेली त्याचं त्याने एवढं भांडवल केलं कि त्यावर अजुन कविता पाडतोय तो. म्हणे ’तेरे मासूम सवालोंसे हैरान हु मै’....
च्यायला यांची जिंदगी बरी यांना मासूम वगैरे सवाल विचारते.
च्यायला आपण कुणाचं घोडं मारलंय म्हणुन आपल्याला असे - असे - काय म्हणतात असल्या प्रश्नांना?"
"बोअर?"
"हजाम शब्द आहे - बोअर!
पण दुसरा शब्दही सुचत नाहिए.
म्हणुन बोअरच.
आपल्यालाच बरे असे बोअर प्रश्न पडतात!"
"काय प्रश्न पडलाय तुला?"
"आय डोन्ट नो! पण बोअर झालंय. तुला नाही झालं?"
"झालंय. पान त्याआधी एक गोष्ट - तुला जरा ऑकवर्ड नाही वाटत? आय मीन....तुला असं नाही वाटत का कि बारमध्ये, ते पण पर्टिक्युलर्ली अमेरिकेतल्या बार मध्ये दोन पुरुष एकत्र गप्पा मारत बसले कि - पुरुष सोड स्त्रीया पण - लोक संशयाने बघायला लागतात?"
"दुनिया गई तेल लेने - इथे आधीच जिंदगी बोअर मारतिए, कुठं दुनियेचा विचार करतो....
हे बघ तो बबन बसलाय पलिकडे - त्याला विचारतो.
का रे बबन्या - तुला काही प्रॉब्लेम आम्ही इथे गप्पा मारतोय तर?"
"च्यायला हजाम आहेस तु. त्याचा चेहरा पाह्यलास? कसला कन्फ्युज झालेला? एकतर तु त्याला मराठीत विचारलं - तुला काही प्रॉब्लेम आहे का म्हणुन!"
"तोच तर पॉइंट आहे."
"म्हणजे?"
"म्हणजे हे बघ. ’इंग्लिश ऑगस्ट’ मधला बेडुक आणि ’अमेरिकन ब्युटी’ मधला लेस्टर बर्नहॅम जर एकमेकांना भेटले तर कुठल्या भाषेत बोलतील?"
"आय डोन्ट नो! बेडुक भाषेत?"
"बेडुक भाषेत किंवा पाली, स्वाहिली, हिब्रु किंवा अगदीच नडले तर जावा किंवा तत्सम कोड मध्ये. त्या बबन्याला हे सगळंच फ्रेंच. मग मराठी काय किंवा इंग्लिश काय, माणुस काय किंवा बेडुक काय - काय फरक पडतो?"
"खरंय!"
"तर - तुला नाही बोअर झालं? वेट अ मिनिट. तुलाही बोअर झालंय. तु तुझ्या जॉबला, लाईफला पकलायस. तुझ्या पोरीच्या मैत्रिणीवर लाईन मारतोयस....
च्यायला हजाम आहेस.
पोरीची मैत्रीण काय?
तुला लाईन मरायला कुणी समवयस्क किंवा गेला बाजार कुणी अनोळखी पोरगी नाही भेटली?"
"आणि तुला बेडका व्यतिरिक्त कुणी दुसरा प्राणी नाही मिळाला पाळायला? यु नो - अ रेग्युलर वन - म्हणजे कुत्रा, मांजर, पोपट, ससा, कासव?"
"ससा कासवा वरुन आठवण झाली - परवा ’कथा’ पाह्यला - बऱ्याच वर्षांनी. मी जेव्हा जेव्हा ’कथा’ पाहतो किंवा आठवतो तेव्हा मला अभ्या बरोबर त्यावर केलेलं डिस्कशन आठवतं. ते आणि दीना पाठकचा प्रश्न - शेवटी कासव जिंकलं....पर ये भी कोई जीत हुई?....
सॉरी तुला परत परत थांबवतोय. तु तुझ्या बोरियत बद्दल सांगत होतास...."
"दॅट्स ओ.के.
तु जसं म्हणालास कि ऑगस्टला प्रश्न पडलाय - जे आहे ते नको असं नाही पण काय हवंय ते कळत का नाही?
माझ्या मते तो प्रश्न प्रत्येकाला पडलेला असतो.
तु काय, मी काय, दादरु काय, लेस्टर काय, हा बारक्या, तो बबन, ती आयटम - हा प्रश्न प्रत्येकालाच असतो.
प्रत्येक जणच कमीअधिक प्रमाणात हा प्रश्न टाळत असतो.
मला आधी - म्हणजे ’अमेरिकन ब्युटी’ पाह्यला तेव्हा - वाटायचं कि हा ’मिड-लाईफ क्रायसिस’ असतो. तो ’मिड-लाईफ’ मध्ये येतो. २८ म्हणजे मी लेस्टरपेक्षा य तरुण आहे. पण....मे बि नॉट."
"उपाय काय मग?"
"माहित नाही. लेस्टरने आयुष्य बदलायचं ठरवलं. म्हणजे आहे तिथे राहुन बदलायचं."
"आणि ऑगस्ट ने सबॅटिकल घेतली. अ इयर ऑर टु ऑफ - टु डिस्कव्हर हिमसेल्फ...."
"च्यायला या ऑगस्टच्या - तुला सांगतो - हा प्राणी दोन वर्ष टाईम-पास करुन परत येईल, आणि येईल तेव्हाही तो एवढाच कन्फ्युज्ड असेल...."
"दॅट्स पॉसिबल."
"तुला काय वाटतं - काय उपाय असेल?"
"उपाय....उपाय सांगणं अवघड आहे.
प्रत्येकानेच तो शोधायचा.
किंवा जिंदगीच्या रुबरू आल्यावर तिलाच विचारायचा.
पण भेंडी तिच्यायची ती पण काही सांगत नाही. नुस्तीच आपली ’मी तुझी जुडवा, मी तुझी जुडवा’ गात बसते.
तु कधी विचार केलायस? कि लेस्टर नक्की कधी बोअर झाला?
आय मीन - असं कधीच होत नाही कि सगळं कसं छान छान चाललय आणि आपण उठुन बसतो किंवा फॉर दॅट मॅटर आंघोळ करुन बाहेर येतो किंवा एखादं पुस्तक संपवतो आणि आपल्याला उजाडतं कि हार जीत राहिली दूर - आयुष्याची टेस्ट मॅच रटाळ ड्रॉ होतिए....."
"क्रिकेटच्या उपमा देऊ नको. नाहीतर चॅपेलची आई माई निघेल."
"चल नाही देत. पण लेस्टरला नक्की कळतं कधी कि जे आहे ते बदलायला पाहिजे? कि उगीच आपलं पिक्चरमध्ये दाखवायचं म्हणुन - एक बार जिंदगीके रुबरू आ बैठे - तगडक तगडक तगडक तगडक, टॅणॅ टिणी... - भाईसाब बेहेनजी, गुलजारकी दर्दभरी आवाज मे सुनिये - ’गम क्या है’ - जी नही ये फेविकॉल कि ऍड नही - ये है जिंदगीका मासूम सवाल....संगीत दिया है आर.डी. बर्मन ने, और फिल्म है ’आंधी’.....जी नही भाईयो - अंधी नही....ऑंधी...."
"और आप सुन रहे है फौजी भाईयोंका रंगारंग कार्यक्रम ’दादरुकी हवेली’.....
च्यायला पकवु नको.
उपाया बद्दल सांगत होतास."
"हो. तेच. उपायाबद्दलच सांगत होतो. म्हणजे पिक्चर आहे म्हणुन काहीही दाखवायचं. म्हणजे हा पट्ठ्या नोकरी बिकरी सोडुन भजी तळायला लागणार. याची पोरगी पळुन जाणार. बायको किडे करुन याची कन्फ्युजन्स मिटवणार. शेवटी याला स्वप्नातली पोरगी वगैरे मिळणार आणि ’सोडवायला प्रश्नच उरला नाही - आता काय करायचं’ अशी भिती वाटुन डायरेक्टर याला मारुन टाकणार....
च्यायला आमचा डायरेक्टर रुबरू सोड - ओळख दाखवायला तयार नाही...."
"च्यायला मगासपास्नं बघतोय - तुझं आपलं रुबरू रुबरू चाललंय. उपाय माहित नाही, पण मला आणखी एक प्रश्न म्हणजे - जगात एवढी लोकं आहेत, आणि हा प्रश्न जर सगळ्यांनाच पडतो तर यावर कुणी ’प्रश्न-उत्तर रुपावली’ का नाही लिहित? त्या रुबरू वाल्या गुलजारने काय केलं?
कधी कधी मला वाटतं कि राखीने त्याला सोडुन जायचं त्याने भांडवल नाही केलं.
तो एकच प्रश्न, एकच आठवण उगाळत बसला. दु:खात स्वत:ला कोंडुन घेतलं.
शोधत शोधत कधी जिंदगी आली कि - घे पेन, पाड कविता - केलं.
कंटाळुन मग जिंदगी निघुन गेल्यावर उगीच निरर्थक तिची शोधाशोध केली...."
"म्हणजे कुत्र्याच्या शेपटासारखं.....किंवा स्वत:च्या शेपटीचा पाठलाग करणाऱ्या कुत्र्यासारखं!"
"भंकस उपमा नको देऊ.
च्यायला आवडली तर आणखी घोळ व्हायचा.
म्हणजे पुढच्या वीकेंडला आपण परत याच बार मध्ये. मी कुत्रा आणि -"
"मी शेपुट!"
"हो ना!"
"पण तुला असं नाही वाटत - लेस्टर जन्मत: दु:खी नव्हता. इनफॅक्ट तो आणि त्याची बायको - दोघेही.
मी ही ऑगस्ट बद्दल विचार करतो - या प्राण्याकडेही चांगल्या आठवणी आहेत. याच्याकडेही कर्तृत्व आहे. उगीच कुणी मटके मारुन आ.ए.एस. होत नाही. मग आता काय झालंय?"
"आता सुख झालंय.
नव्हतं तेव्हा मिळवायची आस होती.
शिक्षण, घर, गाडी, सुख.
पाठलाग चालु होता तेव्हा तो उपभोगायची उसंत नव्हती.
आता उसंत आहे तर सुख बोचायला लागलंय.
कदाचित त्या गुलजारचं असंच काही झालं असेल. यश, सुख, कौतुक, प्रसिद्धी इतकी झाली असेल कि त्याने आयुष्यभर पुरेल एवढं दु:ख निर्माण केलं. अजुन दळतोय...."
"मग दु:ख निर्माण करणं हा उपाय होऊ शकतो का - क्रायसिस वर?"
"आय डोन्ट थिंक सो.
मला वाटतं तो रड्या उपाय झाला.
झगडणं आणि नुसतंच झगडणं नाही तर झगडुन मिळवणं....त्या मिळवण्याच्या गार गार अनुभवाचा झणझणीत साईड एफेक्ट असा कि सशाला कासवाची जरब!"
"यु मीन स्पर्धा!"
"नाही स्पर्धा नाही आणि स्वत:च्या शेपटीचा पाठलागही नाही.
अभ्या म्हणतो तसं आता पुन्हा सिंदबाद सारखी शिडं उभारायची आणि शस्त्र पारजायची सुरुवात करायला हवी."
"अरे प्राण्या, पण तोच तर प्रश्न नाही का - लेस्टर आणि ऑगस्ट - दोघांनाही?
शिडं उभारणं आणि शस्त्र उगारणं ठीक आहे, पण जायचं कुठे आणि मारायचं कुणाला?"
"कुणाला म्हणजे? प्रॉब्लेमला!
ऍटॅक द प्रॉब्लेम.
हाण तिच्या मायला..."
"लेस्टर - यासाठी रेग्युलर बार मध्ये यावं.
३ वर्षांनी आलायस आणि तुला जास्त झालिए."
"दादरु - पकवु नको. प्रत्येक प्रश्नाला उत्तर असतं. यालाही असेल."
"हा शोध ’गुगल’ वर लावलास?"
"तसं नाही पण काय करायचं?"
"आय डोन्ट नो - मे बि वाट बघायची.
मी बघतोय.
ऑगस्ट परत यायची.
त्याच्या सबॅटिकल हुन.
मे बि तुला वाटतंय कि तो परत येईल तेव्हाही एवढाच कन्फ्युज्ड असेल.
मे बि.
मे बि नॉट!
होप फ्लोट्स मॅन...."
"होप फ्लोट होतो कि नाही माहिती नाही. पण आता मी फ्लोट व्हायला लागलोय. च्यायला झक मारली आणि तुझ्या सोबत बसलो."
"नाहीतर काय आयटम बरोबर बसुन रेहमान आळवला असतास?"
"मे बि!
मे बि नॉट!!
च्यायला - तु पण!!!
जाऊ दे घरी पळतो.
आणखी थांबलो तर मला घरी जाऊन उठाबशा काढाव्या लागतील!
पन बाय द वे - लेस्टरला तर पिक्चरमध्ये संपवला.
तो संपला नसता तर त्याचं काय झालं असतं?"
"तर पिक्चर लांबला असता!"
"कमॉन - सिरियसली!"
"टेल यु व्हॉट - रियल लाईफ लेस्टर संपला नसता.
इन फॅक्ट रियल लाईफ लेस्टर ने असे रॅडिकल डिसिजन्स ही घेतले नसते.
भजी तळणे ही इतिश्री नव्हे!
मे बि त्याने जॉब बदलला असता. मुलीशी नातं सुधारायचा प्रयत्न केला असता. सुट्टा मारला असता. स्वत:ला इम्प्रेस करायला जिम लावला असता. निर्हेतुक मनोरंजनासाठी अहिंसक मार्ग शोधले असते.
आय डोन्ट नो मॅन....
अशा क्रायसिस मध्येच मोठे लोक मोठे होतात का?
आणि मग स्वत:च्या लहान पोरांना सांगतात का कि - तुला काय माहित तुझा बाप काय चीज होती?
लाईफ हॅपन्स म्हणतात लोक. हे होणं, यातुन तरणं म्हणजे लाईफ हॅपन्स का?
यातुन तरणं म्हणजे काय?
आख्खं जग यातुन जातं तर कुणी यावर बोलत का नाही?
कि पराभुताला मत नसतं म्हणुन सगळेच गप्प?
आय मीन - फाईन.
आपापले मार्ग शोधत आपण यातुन सुलाखुन वगैरे निघु.
निघाल्यावर कदाचित बरंही वाटेल.
च्यामायला पण मग आपलीच स्टोरी दीना पाठक कुणाला तरी सांगत बसेल - आखिर जीत कछुएकी हुई. मगर ये भी कोई जीत हुई?
पण मग ससा तरी जिंकला का?
पण कुणीतरी जिंकलंच असणार!
सगळेच कसे काय हरणार?"

निघतो निघतो करत रात्री उशिरापर्यंत लेस्टर आणि दादरु गप्पा मारत बसले.
दोघांनीही आपापल्या विजय-पराभवाच्या कन्सेप्ट्स एकमेकांना ऐकवल्या.
हायपोथेटिकल प्रश्नांवरच्या हायपोथेटिकल उत्तरांवर चर्चा केली.
पुन्हा भेटुयात म्हणत एकमेकांची नावं विचारायला विसरुन गेले.
तो बारही नंतर बंद पडला.
दोघांनीही गावं बदलली.
दोघांनीही आपापल्या प्रश्नांकडे कानाडोळा करत दुसऱ्याने त्याच्या प्रश्नावर काय केलं असेल याचे आडाखे बांधले.
दोघंही (एकेकटे) जेव्हा विचार करतात तेव्हा दोघांनाही एकमेकांची आठवण येते.
दोघांनाही दिवसांच्या, तासांच्या, डेडलाईन्स च्या रुटीन मधुन छोटे-छोटे ’रुबरू’ प्रश्न विचारायला आणि सोडवायला वेळ मिळाला नाही.
दोघंही तो ’मिड-लाईफ’ क्रायसिस येईल तेव्हा पाहु म्हणत त्याची वाट पहात राहिले.
तो आलाच नाही.
किंवा तो आला पण त्यांना कळलाच नाही.
दोघंही त्यातुन तरले आणि उरले.

हल्ली दोघांनाही स्वतंत्रपणे दीना पाठकची भिती वाटते.
आणि गुलजार त्यांना हसत बसलाय.

एक डाव भुताचा

शाळा कॉलेजात असताना परिक्षा आली कि वादळ, भूकंप, दंगल वगैरे काहीतरी होऊन परिक्षा पुढे ढकलली जावी असं वाटायचं. आता ही परिक्षा कधी एकदाची संपतिये असं झालं असताना 'वॉशिंगटन बोर्ड ऑफ प्रोफेशनल इंजीनियर्स' चं पत्र कि मी एक फॉर्म भरायला विसरल्याने एप्रिल मध्ये परिक्षा देऊ शकत नाही!
च्यायला पोपट!!
मी आऊच्या काऊला सांगुन ठेवलेलं माझ्या परिक्षेबद्दल.
आता परत अभ्यास, परत टेन्शन, आणि ऐन फुटबॉल सीझन च्या स्टार्टला परिक्षा!
त्यातल्या त्यात चांगली गोष्ट म्हणजे 'रिव्ह्यू क्लास' आत्ता अटेंड करतोय तो पुन्हा करावा लागणार नाही. :)

त्या रिव्ह्यू क्लासवरुन आठवलं - आयटमचं भूत!
त्याचं झालं असं कि या क्लाससाठी मला युनिव्हर्सिटी ऑफ वॉशिंगटन मध्ये जावं लागतं. पार्किंगच्या आणि ट्राफिकच्या (जागतिक) प्रश्नाने बरीचशी जनता बसने येते. मला बसने वगैरे जायचं म्हणजे लई वैताग येतो. मग मी रेहमान ची गाणी वगैरे ऐकत १५ मिनिटांच्या रस्त्यावर तासभर काढुन युनिव्हर्सिटीत पोचतो.

पहिल्याच दिवशी वर्गात गेलो तर - आयटम पहिल्या बाकड्यावर बसलेली दिसली.
मी सवयीने शेवटच्या रांगेत गेलो.
आयटम म्हणजे - उंच, नाजुक, ब्राऊन ब्लॉन्ड केस, नाजुक चष्मा वगैरे.
क्लासमध्ये आणखी पोरी नाहियेत असं नाही, पण मास्तर शिकवत असताना ही हरणासारखी मान पुढे ओढुन पाण्याच्या बाटलीतुन पाणी (अर्थात नाजूकपणे) पिते आणि (मागच्या बाकावरुन) समोर बघणाऱ्या अनेक माना मग आपसुक उजवीकडे वळताना दिसतात.
आयटमचं पाणी पिणं, चष्मा नीट बसवणं, आसनं बदलणं - हे अडीच तास अखंडपणे चालू असतं.

तर पहिल्याच दिवशी पार्किंग लॉटकडे चालत जाताना कुणीतरी तिला विचारलं - तु कुठे रहातेस?
ती म्हणे - रेडमंड.
च्यायला मी पण रेडमंडलाच चाललेलो.
ती बस स्टॉपकडे जाताना मी विचार केला कि तिला विचारावं का कि मी सोडु का?
म्हणजे त्यामागचा (आणखी एक) उदात्त हेतू म्हणजे - दोघं असल्यावर एच.ओ.व्ही. (हाय ऑक्युपन्सी व्हेहीकल) लेन मध्ये गाडी चालवता येईल आणि ट्राफिक आपसुकच टळेल.
पण च्यायला (तेंडल्यासारखं) फुटवर्क आणि टायमिंग - दोन्ही गंडलं.
बॉल गेल्यावर बॅट फिरली.
ती बस स्टॉपकडे चालत गेली.
पण तिचं भूत गाडीत येऊन बसलं!

म्हणजे झालं असं कि पार्किंग लॉटमधुन गाडी काढुन कॅम्पस रोडवर संथपणे जायला लागलो.
म्युजिक सिस्टिम वर 'तु हि रे....' सुरू झालं.
तेव्हा वाटलं, आयटम गाडीत असती तर मी ते पटकन बंद करुन नॅशनल पब्लिक रेडिओ किंवा तत्सम काहीतरी लावलं असतं.
मग ती म्हणाली असती - असु दे ना! (या एका 'ना' ने पुरुषांच्या जगात किती उलथापालथ होते हे पोरीबाळींना काय कळणार....)
मग तिने मला गाण्याबद्दल विचारलं असतं.
मग मी तिला म्हणालो असतो - हा पिक्चर वेगळाच. याला लव्ह स्टोरी, अ व्हायलंट लव्ह स्टोरी, किंवा लव्ह ड्युरिंग रायट्स वगैरे कसलीच विशेषणं फिट्‍ होत नाहीत. आमच्याकडे ना, एकतर हिंदु मुसलमान वगैरे लग्न चालत नाहीत. खेडेगावामध्ये वगैरे तर नाहीच नाही. तर पिक्चरची स्टोरी अशी कि -
तो, ती, निळंशार पालम्पुर, समुद्र, किल्ला....
किल्ला - हां....तर तिथे हे गाणं घडतं.
म्हणजे हा पिक्चर आला तेव्हा याच्यासारखं काही आम्ही कधी पाहिलंच नव्हतं.
म्हणजे आमच्याकडे प्रेम वगैरे प्रकार असतो आणि तो आमच्या पिक्चरमध्ये रापचिक प्रकारे वगैरे दाखवतातही, पण हे म्हणजे अगदीच 'रॉ' होतं.
अगदी खरं वाटावं एवढं रॉ....
अजुन कशात काही नाही आणि व्याकुळ होऊन हीरो रडतोय.
अजुन कशात काही नाही आणि सगळं काही सोडुन हीरोईन जीव तोडुन पळत येतिए.
अजुन कशात काही नाही आणि जगातली शेवटचीच असल्याप्रमाणे प्रत्येक लाट किनाऱ्यावर आपटतेय....
अजुन कशात काही नाही आणि आम्ही चिंब भिजत पिक्चर बघतोय....

मला त्या काळात तो हीरोने घातलेला पट्ट्या-पट्ट्याचा टी-शर्ट घ्यायचा होता.
पुढे जाऊन त्याच्यासारखं 'जर्नालिजम' करावं का असा विचार केल्याचंही आठवतंय.
हीरोचं नाव? अरविंद स्वामी.
ते सोड.
हिरोईन होती मनीषा कोईराला!
तिचे वडिल कि आजोबा नेपाळचे पंतप्रधान वगैरे होते, पण ती ऍक्टिंग करायची.
का?
ते महत्वाचं नाहिये.
तर हिरोईन मनीषा होती.
असं म्हटल्यावर तुफान हळहळ आणि गुदगुल्या वगैरे वगैरे आम्हाला तेव्हाही व्हायच्या आणि आताही होतात!
कारण....
ते जाऊ दे.
पण या पिक्चरने तुफान कॉन्ट्रोव्हर्सी झालेली. म्हणजे जनतेच्या धार्मिक भावना वगैरे दुखावल्या.
नाही या गाण्याने नाही, पण दंगली, राजकारण, राममंदीर वगैरे....

संगीत?
रेहमान. सवालच नाय....
साधना मावशीच्या घरी कुठल्याशा पूजेला व्हि.डि.ओ. वर 'रोजा' नामक कुठलासा मद्रासी पिक्चर लागलेला. खतरनाक स्टार्ट वगैरे झाल्यावर 'दिल है छोटासा...' म्हणत धबधब्या खालच्या लोखंडी शिडीवर उभं राहुन आम्ही - बरसणारा रेहमान झेलायचा प्रयत्न तेव्हा जो सुरू केला तो आजतागायत चालू आहे....

हे पुढचं ऐक.
बोगद्यात जाता जाता हे गाणं सुरू होतं.
बोगद्यात अंधार.
आय नो - ते ऑबव्हिअस आहे, पण तरीही.
अंधार.
मागुन कुठुन आर्त - राजस्थानी वाटावेत असे 'जिनके सर हो इष्ककी छॉंव....' चे सूर येईतो बोगद्यातुन बाहेर पडता पडता जगण्याची टोटल उर्मी एकेक ठेक्यात तोलत शाहरुख जे....
आई शपत - तुला कसा माहित शाहरुख?
हा....तोच.
पण तो पिक्चर 'वीर जारा' कि झारा होता.
अशा चुका होतात लोकांकडुन अधे मधे.

मी गाडी फास्ट तर चालवत नाहिये ना?
पण मला सवयीचा आहे रस्ता.
शिवाय स्पीड लिमिटला गाडी चालवली कि मला मी आयुष्यातला वेळ वाया घालवतोय असं वाटतं.
म्हणजे तो वाचवुन मी काही फार तीर मारतो अशातला भाग नाही, पण वाटतं.

च्यामारी - 'जब पास है तो एहसास है तू' चा अर्थ....
एवढ्या डीटेल मध्ये नको जाऊस.
आमच्या सारखा गुलजार 'फील' करायला शीक.
म्हणजे त्याचं असं कि - गुलजार गुलजार म्हणजे काय चीज आहे, ते आम्हाला 'माया मेमसाब' पाह्यल्यावर कळलं. म्हणजे एकतर पिक्चर टॅक्स-फ्री, ते पण 'वेस्ट-एंड' ला, शिवाय त्यात दीपा साहीचा एक बोल्ड सीन आहे वगैरे आवश्यक माहिती काढून मी आणि योगेश तो पहायला गेलेलो.
१५ ऑगस्ट १९९३ ला!
आता काय करणार....रहातं असलं काही माझ्या लक्षात....
हो तर - बोल्ड सीन होताच, आणि तो कधी नव्हे ते पिक्चरच्या कथानकासाठी आवश्यकही होता, पण 'इस दिल मे बस कर देखो तो....यह शहर बडा पुराना है' ने एवढं झपाटलं कि त्या एका दिलापायी हजार शहरं बदलत आम्ही अजुन भटकतोय....

तर सांगायचा मुद्दा असा कि गुलजार असा फील करायचा असतो!
पण तो सगळ्यांनाच झेपत नाही.
खोटं कशाला बोला, कधी कधी मला पण झेपत नाही.
नाही ग्रेस वगैरे एवढा अवघड नाहिये, पण एकंदर अवघडच.
म्हणजे नाही कळला तरी अवघड आणि कळला तर आणखीनच अवघड....

या गाण्यात लडाखमधल्या कुठल्याशा तळ्याकाठी एका चादरीत शाहरुख आणि मनीषा जे काही करतात - नाही ते एवढं ऑबव्हिअस नाहिये, पण ते हिंदी पिक्चरमध्ये न भूतो न भविष्यति आहे. सतरंगी गात ते दोघे जे काही एक रूप, एक रंग होतात आणि त्यावर शाहरुख एका सूफी धुनीत जे पिसाळल्यासारखं नाचतो, ते लक्ष्मीनारायण मध्ये अपर-स्टॉल्स मध्ये बसुन जेव्हा पाह्यलं तेव्हा वाटलं कि आता या पिक्चरनंतर मणिरत्नम, रेहमान, गुलजार, मनीषा, शाहरुख या सगळ्यांनीच संन्यास घ्यावा....
कारण पर्फेक्शन कॅनॉट बी इम्प्रुव्हड्‍.....
बऱ्याच लोकांना हा पिक्चर पटला नाही आणि मला त्यांना तो ग्रेट का आहे ते कधीच समजावुन देता आलं नाही.

असो.
चार गाण्यात घरी - नॉट बॅड!

आठवड्यात दोन दिवस क्लास - आणि या दोन दिवसांत क्लासवरुन येताना मी आणि आयटमचं भूत.
आणि आमच्या गप्पा!

गम्मत आहे.
हे बरेच दिवस मनात घोळत होतं, पण लिहायला जमलं नव्हतं.
भूत पण शिस्तीने फक्त क्लासवरुन येतानाच गाडीत असायचं.
पण आज हे लिहायला घेतलं आणि क्लासवरुन येताना आयटमचं भूत हरवलं.
किंवा यायला विसरलं.
आज आयटमने स्वत:ची गाडी आणलेली.
कदाचित ते तिच्याबरोबरच गेलं असेल.

भुताबरोबर गप्पा मारताना कधी पडला नव्हता तो प्रश्न पोस्ट लिहायला घेतल्यावर पडला.
प्रश्न म्हणजे असा कि जणु काही अभ्या म्हणतोय कि मामा काय हे - आता लग्न बिग्न झालंय तुझं!
मग मी पण विचारात पडलो.
च्यायला हो की!
मग असं भूत गाडीत येऊन बसलंच कसं?
मी त्याला बसु दिलंही कसं?
पण का कुणास ठाऊक, मला याबद्दल फारसं गिल्टी वगैरे वाटत नाही.
भूत मी न विचारता आलं.
बसलं.
आणि आम्ही (खरं तर मी) रेहमानच्या गाण्यांवर आठवणींना उजाळा दिला - हे खरं.
आठवणींना उजाळा तो पण कसला?
१५ ऑगस्ट १९९३ च्या त्या रात्रीचा?
कि 'बॉम्बे' पाह्यल्यावर पहिल्यांदा प्रकर्षाने प्रेमात पडावंसं वाटलेलं - त्याचा?
काय माहित.
तसं आज मी भुताला मिस पण केलं नाही.
त्यात एक बबन रस्ता अडवुन स्पीड लिमिट मधे गाडी चालवत होता. त्याला ओव्हरटेक करेपर्यंत घर जवळ पण आलेलं.

तर मी या भुताला अभ्याच्या त्या 'टुटा सितारा तो...' च्या पोस्टमधल्या मित्राप्रमाणे मानतो.
कदाचित भुताला त्या तुटलेल्या सिताऱ्यात इंटरेस्ट नसेलही, पण मी त्याला माझा इंटरेस्ट न चुकता ऐकवतो.
या निमित्ताने मग ते भूत मला आवडणाऱ्या गोष्टी मला का आवडतात ते नव्याने आठवायला लावतं.
सवयीच्या आवडी मग फक्त सवय न रहाता फक्त आवडी म्हणुन रहातात.
त्यांची उगमस्थळं आठवली कि कात काढल्यासारखं 'नविन' वाटतं.

पुढे जाऊन जर्नालिजम कधी केलं नाही.
टी-शर्ट बद्दल तर सपशेल विसरुनच गेलो.
स्वत:च्याच शहरात अजुन भटकतोय आणि सापडत नाहिये.
पण त्या बुरुजावरच्या लाटांचा ध्रोंकार अजुन ऐकु येतोय.
तेव्हा लागलेली ओढ आणि ओल अजुन जाणवतेय.

आणि का कुणास ठाऊक -
बरं वाटतंय....

एक बरबाद पंधरा ऑगस्ट

आज दुपारी टी.व्ही. वर 'हंट फॉर रेड ऑक्टोबर' लागलेला.
मग तो बघुन झाल्यावर कम्युनिज्म, रशियन एकॉनॉमी, अफघाणिस्तान यावर माधुरीशी सविस्तर गप्पा मारल्या.
हल्ली मला अभ्यास करायला लावण्यापासुन परावृत्त करण्यासाठी मी माधुरीशी कुठल्याही विषयावर गप्पा मारतो!
परवा तिची आई तिला कुठल्यातरी नातेवाईकाबद्दल सांगत होती. मुलगी नको म्हणुन त्या नातेवाईकाने बायकोस पाचव्या महिन्यात ऍबॉर्शन करायला भाग पाडलं.
माधुरीला तो सगळा प्रकार भयानक 'सिक' वाटला.
मी म्हटलं - खरंय, काही लोक करतात तसं. तसं करणं हा कायद्याने गुन्हा आहे. पण हॅलो - इट हॅपन्स! आज जेवायला काय आहे?
माधुरी म्हणे - तुला काहीच कसं वाटत नाही?
म्हटलं - बाई, आज तुम्ही सकाळपास्नं काय केलंत? आठव - उठुन कॉफी, मग माझ्यासाठी 'टर्की सॅन्डविच' (डोशाचं पीठ नीट भिजलं नव्हतं म्हणुन टर्की सॅन्डविच - आनंद आहे), मग मेल चेक, मग सिऍटल टाईम्स आणि मायक्रोसॉफ्ट वेबसाईट वर जाऊन काल मायक्रोसॉफ्टला जो 'बिलियन डॉलरचा' फटका बसला त्याची बातमी, गूगल, सिस्को वर नजर -
मग?
मग काय? टेक्नॉलॉजी पेज सोडुन कधी फ्रंट पेज वाचलंयस? मी मागचे वीस वर्ष वाचतोय. अशा प्रकारांवर राग येऊन येऊन रागच आता एवढा बोथट झालाय कि....
पण अशा गोष्टिंबद्दल काहीच नाही करायचं?
वेल, आपल्यापुढे दोन पर्याय आहेत - एकतर काहीच नाही करायचं, गप्प बसायचं किंवा निदान आपल्यापुरती न्याय्य वाटेल अशी कृती करायची. अशा माणसांशी संबंध तोडायचे, अशांचे अपराध चव्हाट्यावर आणायचे, अशा लोकांना निर्भीडपणे त्यांनी केलेल्या कृत्यांचा जाब विचारायचा. आहे हिंमत? असेल तर होणाऱ्या परिणामांना सामोरं जायला मी तुझ्या बरोबर आहे. मी तुला असं कर किंवा तसं सांगणार नाही. तुला योग्य वाटेल ते कर - आय ऍम शुअर तू करशील ते योग्यच करशील.

आता त्या नातेवाईकाची शामत नाही.
बऱ्याच लोकांना माझं व्यक्तिमत्व आक्रमक वाटतं.
याचं कारण त्यांनी माझ्या बायकोला (अजुन) पाहिलेलं नाहिये.
'इजाझत' मधली 'सुधा' आठवतिये?
माधुरी बऱ्याचदा मला सुधा सारखी वाटते - सच और सही!
ती ज्या एकाग्रतेने (आणि आक्रमकपणे) कुठलाही प्रॉब्लेम सोडवते ते पाहिलं कि मला मी तिचा प्रतिस्पर्धी नसल्याबद्दल 'बरंच बरं' वाटतं!
यावेळचे दोन पर्याय मी सुचवले पण युजुअली तिचे फंडे वाईट क्लिअर असतात.
तिला भेटायच्या आधी मी बऱ्याच गोष्टिंबाबत सतत वैतागलेला असायचो - मराठी साहित्य/चित्रपट यांची परिस्थिती ते रस्त्यावरचं ट्राफिक. पण ती 'शॉशॅन्क' मधल्या रेडच्या थंडपणे 'गेट बिझी लिव्हिंग ऑर गेट बिझी डाइंग' म्हणते आणि मुख्य म्हणजे ते आचरणात आणते.
जाऊदे माझं 'बायको पुराण' खूप झालं नाहीतर 'कसं काय' वरुन संगिताचं टिकास्त्र यायचं - मराठी ब्लॉग्ज बायकोत फार गुरफटलेत म्हणुन! :)

हल्ली कधी कधी मलाही आश्चर्य वाटतं.
एकेकाळी 'एक बरबाद पंधरा ऑगस्ट' वाचुनही पेटणारा मी हल्ली कुठल्याही सामाजिक प्रश्नांबाबत थंड का झालोय? रादर थंड झालोय का?
तर उत्तर - हो आणि नाही.
हो - कारण त्याने नुसतीच चिडचिड होते, कृती शून्य. मग आणखी चिडचिड आणि त्याचा हातातल्या कामांवर होणारा परिणाम.
नाही - कारण प्रचंड विचार करुन आणि देशाचं भलं करण्याचे प्लॅन्स आखुन आपण शेवटी वेळ येते तेव्हा बदल करु शकतो का? मग ते महत्वाचं नाही का - असा प्रश्न पडतो.
मग आजुबाजुला कुणी गरज नसताना राखीव जागा अडवायला लागला, हुंडा घ्यायला लागला, मुलगी नको म्हणुन भ्रुणहत्या करायला लागला, भ्रष्टाचार करु लागला कि मी त्या व्यक्तीला त्या कृत्याचा जाब विचारणे ही माझी नैतिक जबाबदारी मानतो. ती जर सगळ्यांनीच पाळली तर या गुन्ह्यांना मिळणारं 'सामाजिक संरक्षण' कमी होईल असं माझं (अर्थात वैयक्तिक) मत.
ए.पी.जे. अब्दुल कलामांना एकाने एकदा विचारलं - भ्रष्टाचार दूर कसा होऊ शकेल?
त्यांचं उत्तर असं होतं कि भ्रष्टाचार तीनच लोक दूर करु शकतात - तुमचे पालक आणि तुमचे प्राथमिक शिक्षक.
हे नैतिकतेचे धडे तुम्हाला तुमच्या पालकांकडुन अथवा शिक्षकांकडुन मिळाले नसतील तर तुमचं दुर्दैव!
मिळाले असतील आणि तरीही तुम्ही षंढत्वाचा पर्याय स्विकारला असाल - तर तुमच्या पोरांचं दुर्दैव!!
वर उद्या तो नातेवाईक प्राणी त्याला जाब विचारल्याबद्दल आमच्यावरच डाफरला कि भाऊ - अमेरिकेत बसुन असे फंडे पाडणं सोपंय, इथे हुंड्यावाचुन पोरींची लग्न अडतात - तर काय करायचं?
तर जमेल तेवढं करायचं.
शेवटी त्याला मला नाहीतर कुणालातरी कधी ना कधी जाब द्यावाच लागणार आहे.....

आज खरं तर लिहायला काही 'सलग' विषय नाहिये.
दरम्यान फोरसिथचं 'आयकॉन' पूर्ण केलं (ते सध्या माधुरी वाचतेय), स्टीफन किंगचं 'डिफरंट सीझन्स' वाचलं. (बहुतेक ह्याचा उल्लेख आधीच्या कुठल्यातरी पोस्टमध्ये 'थ्री सीझन्स' म्हणुन केलेला). गंमत म्हणजे किंग भयकथांसाठी प्रसिद्ध आहे - आणि मी त्याचं एकही 'भयानक' पुस्तक वाचलं नाहिये!
उपमन्यु चॅटर्जीचं 'इंग्लिश ऑगस्ट' मिळवायचा प्रयत्न चालू आहे. (यावर याच नावाचा एक पिक्चर निघालेला १०-१५ वर्षांपुर्वी. त्यातला शिवाजी साटमचा रोल चांगलाच लक्षात राह्यलाय.) 'हू किल्ड डॅनियल पर्ल?' हे ही मिळवायचा प्रयत्न करतोय.
पुस्तकांचा विषय फक्त 'अपडेट' देण्यासाठी.
खरंतर आज योगेशच्या अवचटांवरच्या लेखाने बऱ्याच आठवणींत नेलं.
मग माधुरीला अवचट, अन्वर काका, अरुणा काकू आणि 'जुई अन्वर अरुणा', त्यावरुन विनय सर, मुक्तांगण, पु.ल., याबद्दल भरपुर सांगितलं.
ही सगळी डिस्कशन्स 'हंट फॉर रेड ऑक्टोबर', 'कॉन्टॅक्ट' आणि 'थेल्मा ऍन्ड लुई' च्या अवतीभवती बागडत राहिली.

अभ्यास टाळण्यासाठी काहीही....

पचपन खंबे लाल दीवार

चक्रव्यूहात शिरण्यापूर्वी
मी कोण आणि कसा होतो
हे मला आठवणारच नाही.

चक्रव्यूहात शिरल्यानंतर
मी आणि चक्रव्यूह यात
फक्त होती जीवघेणी जवळीक

हे मला कळणारच नाही.
चक्रव्यूहाबाहेर पडल्यावर
मी मोकळा झालो तरी
चक्रव्यूहाच्या रचनेत फरक पडणारच नाही.
मरावं कि मारावं
मारलं जावं की जीव घ्यावा
याचा कधीच निकाल लागणार नाही.
झोपेतला माणूस
झोपेतून उठून जेव्हा चालायला लागतो
तेव्हा स्वप्नातलं जग
त्याला पुन्हा दिसणारच नाही.

निर्णायक प्रकाशात
सगळं सारखंच असेल का?
एका पारड्यात षंढत्व
दुसऱ्या पारड्यात पौरुष
आणि तराजूच्या काट्यावर
नेमकं अर्धसत्य?

- दिलीप पुरुषोत्तम चित्रे (एकुण कविता - २)

भयानक दाट पोकळीत हरवल्यावर गरगरत्या आवर्तात असल्या भयानक कविता का आठवाव्यात?
कुठलंही नातं चक्रव्यूहासारखं का भासावं?
कि प्रत्येक नातं भयानक मोहक असतं - ज्याचे धडे गर्भातच मिळतात - आणि बाहेर आल्यावर नुस्ती एका नात्यातुन दुसरीकडे ओढाताण, फरफट?
अर्धसत्यापासुन स्वत:ला दूर ठेवण्याच्या प्रयत्नात सत्य-असत्याच्या भेदाने एवढं कन्फ्युजन का व्हावं?
जगातल्या - आणि स्वत:तल्याही - पीटर कीटिंग्जचा कुठल्याही हॉवर्ड रॉर्कवर एवढा खार का असावा?
मन मनास उमगत नाही - आधार कसा शोधावा?
स्वप्नातील पदर धुक्याचा - हातास कसा लागावा?

गर्भाशयात असह्य झालो
की बाहेर
तिथं असह्य नकोसे झालो
की अजुन पुढे
तिथे तिथूनही सर्वत्र
बोचू नाही म्हणून
अजून अजून
पुढे पुढे पुढे
लांब लांब लांब दूर होत
गर्भाशयापासून अगोदरच्या प्रत्येक

सहन करुन शकत नाही
हे सगळं स्वत:सकट
आवडीनिवडीच्या हवाल्यावर
नेहमीच आपलं अस्ताव्यस्त गबाळ
आखडुन घ्यायला बघतो
वेळ आल्यावर म्हणून
होऊ शकत नाही
आपलं समूळ स्थलांतर
दुसरीकडे

एकदम एखाद्या परग्रहावर जाईन
मी त्यापेक्षा फट्कन
सगळं नवं अपरिचित कोरं
वस्तु व्यक्ती त्यांचे प्रकार वेगळे
लैंगिकतेच्या प्रजननाच्या पद्धतीही
विनिमय चलनवलन चालीरिती व्याख्या वेगळ्या
नवी नाती मूल्यं धेयं जातीपाती नीतिरचना
यशापयश सुखं दु:खाच्या कल्पनाही वेगळ्याच
वेगळ्या संवेदना, अनुभव तो घ्यायच्या पद्धतीही
ज्ञान-अज्ञान वेगळं
संवेदनांच्या फल:श्रुतीच वेगळ्या
विश्वाच्या श्रेयाच्या ज्ञानाच्या न्यायाच्या
सौंदर्याच्या करुणेच्या कल्पनाच
वेगळ्या त्यांच्या जागाही

तिथं थियरींच्या थापा कशा मारतील
तिथं शोध कसे लागतील
तिथं कविता कशा करतील
वाङ्‍मय कसं असेल
विषय काय असतील
मृद्‍गंध कसा असेल तिथं पाऊस
पाणी एच२ओ च असेल असं नाही
पदार्थ रेणूसूत्रं अणुभार अणुक्रमांकही कसे?
हायब्रिडायझेशनच्या बॉडिंगच्या
एनर्जीस्टोरेज-डिस्ट्रीब्यूशन-कक्षा
सुद्धा कशा इथल्यापेक्षा
चवी रंग पोत पैस कसे कसे

तिथं मी सजीवांना-नीर्जीवांना
जे कोणी जे कसे
असतील त्यांना नव्या भाषेनी
हाक मारीन नातलग करीन
माझ्याळवीन लिपिन

ते माझ्या विश्वजाणीवेचा
अतूट अंश असतील
आम्ही पूर्ण क्षमतेनी
पणाला लागलेले असू
मी त्यांना माझ्याळवीन
मी मला त्यांच्याळवीन

- सलील वाघ

-----------------------------------------

बहुतेक रद्द केलेला पिक्चर, आणि जागुन काढलेल्या रात्रीचं सार म्हणजे -

सगळा जमाखर्च बघण्यासाठी
जुनी कॅलेंडरं घेउन बसल्यावर
समजतं आपण किती निरर्थक भर्कटतो
निष्पर्ण झाडांतून सरकत जाणारा चंद्र
नदीत तरंगणारी इमारतींची प्रतिबिंब
समुद्र आकाश टेकड्या विजा सूर्य तारे
भावल्यांसारखी माणसे अन पावसाळे
हे सगळेच असतात पुन्हा पुन्हा येणारे
तरी क्षणांच्या चिमटीत पकडता आलं नाही
यातलं सगळंच आपल्याला
त्यांनी एकमेकांना दिलेल्या शिव्यांचाच
आपण अभ्यास केला इमान्दारीत
उगीच जबडे दुखावले प्रश्नांच्या बडबडीनी
अन पळ काढला खरी उत्तरं आली
तेव्हा भीतीनी बसून राह्यलो
कवितेच्या टिकाऊ वळचणीला
बेमालूमपणे

- सलील वाघ


व्हईल ते जाईल.....

हजाम

आज 'एन.पी.आर.' वर एका पोलीश माणसाचे 'केस कापून घेण्याचे' अनुभव ऐकले आणि धमाल आली. म्हटलं हा एक चांगला विषय आहे लिहायला! - माझ्या आयुष्यातले न्हावी!!

भोरला यायच्या आधीच्या न्हाव्यांबद्दल फारसं आठवत नाही.
नाही म्हणायला तोपर्यंत - 'चम्मन गोटा लाल बटाटा, उद्या सकाळी पेढे वाटा' म्हणायला शिकलो होतो. आणखी एक आठवण म्हणजे - कुणी मला तसं म्हटलं तर - 'माझ्या डोक्यात छोटे छोटे चाऊ झालेले, म्हणुन बाबांनी माझे केस कापले' असं (बहुतेक) आईने म्हणायला शिकवलं होतं.

भोरची आठवण म्हणजे - आमराई आळीच्या कोपऱ्यावर एक (निळा रंग दिलेलं) न्हाव्याचं दुकान होतं. त्याच्या काचेवर मस्तपैकी 'कोंबडा' पाडलेला अमिताभ कुणीतरी रंगवलेला. तो काळ म्हणजे आम्ही लोक अमिताभचे 'मर्द', 'आखरी रास्ता', 'गिरफ्तार' वगैरे पाहुन येडे झालेले! मग तो 'कोंबडा' पाडायचे कोण प्रयत्न!! आमच्या वाड्यामागे वाळी शेजारच्या चिंचेच्या झाडाखाली क्रिकेट खेळुन झाल्यावर जनतेची 'सभा' भरायची. (त्याच वाड्यामागे वडील लोकांनी नेट वगैरे लावून 'आऊटडोर' बॅडमिंटन कोर्ट केलेलं - त्याबद्दल नंतर) तर त्या सभेत 'मोठ्या' (म्हणजे वय वर्ष १०-१२) लोकांचे दंडात बेटकुळी काढणे, हाताने केलेल्या बिड्या ओढणे, हाताने विटा फोडणे वगैरे प्रकार चालायचे. ही मोठी पोरं 'डेंजर' होती. त्यांनी फाटक वाड्यामागे बेडकाला दोरा बांधुन आणि त्याचं आमिष दाखवुन साप बिळातुन बाहेर काढुन मारलेला व्यवस्थित आठवतोय.
बर तर सांगायचा मुद्दा म्हणजे ते लोक केस वळवायचे आणखीनच डेंजर उपाय सांगायचे - म्हणजे फुंकणी तापवुन ती केसातुन फिरवायची वगैरे. असले प्रयोग तर रमेश आणि बंटी पण करायचे नाहीत - तिथे आपली काय....
केस वळवायला २५ रुपये लागतात ही माहिती काढण्या एवढं 'डेरिंग' मात्र माझ्यात आलेलं तोपर्यंत.
पण पप्पा तिथे काय कुठल्याच न्हाव्याकडे जाऊ द्यायचे नाहीत. दर महिन्याला एखाद्या रविवारी सकाळी एक न्हावी आमच्या घरी यायचा आणि घरासमोरच्या बागेत (पोत्यावर) बसुन रंजूचे आणि माझे केस (नको इतके) बारीक कापायचा.

पुण्याला आल्यावर भारतज्योतीचं 'श्रीनिवास' रेग्युलर झालं. का कुणास ठाऊक पण त्या न्हाव्याचं नाव पण श्रीनिवास होतं असा माझा दाट संशय आहे! पण तोपर्यंत (कोण्या एका) शाहरुखची 'फौजी' बघुन केस वळवायची आस जाऊन 'सोल्जर कट' ची सवय लागलेली. (नाही म्हणायला 'गंगा जमुना सरस्वती', 'अजुबा' वगैरे आल्यावर अमिताभ स्टाईल केस ठेवणं म्हणजे जरा धाडसाचंच झालेलं) 'श्रीनिवास' केस कापायचा पण मस्त - म्हणजे केस ओढले वगैरे जायचे नाहीत. नाहितर लहानपणी न्हावी म्हणजे लही सासुरवास असायचा. ते त्यांचं साग्रसंगीत गळ्यात 'बेडशीट' बांधणं (च्यायला गळफास लावल्यासारखं वाटायचं), (माझी) मान पर्फेक्ट अवघडलेल्या ऍंगलमध्ये ठेवणं, कात्रीची लई किरकिर करुन शेवटी कानाला लागेल असा कंगवा फिरवणं, मानेवरचे केस वस्तऱ्याने परफेक्ट दुखेल असं कापणं वगैरे वगैरे.....इन्फॅक्ट न्हाव्याने न सांगता त्याच्या पोजीशनप्रमाणे मान कलवायला मला जेव्हा जमलं तेव्हा मला 'आपण मोठे झालोयत' हे पुरेपुर पटलं!
पण श्रीनिवास चांगला होता. प्रॉब्लेम एवढाच होता कि रविवारी सकाळी त्याच्याकडे 'य' गर्दी असायची आणि तो नेहमी माझ्या नंतर आलेल्या लोकांची कटींग माझ्याआधी करायचा. माझ्या भिडस्तपणाने मी काही म्हणायचो नाही पण य वैताग यायचा. च्यायला घरी परत जाऊन (बळजबरी आंघोळ करुन) खेळायला जाईपर्यंत मित्रांच्या आया त्यांना हाकापण मारायला लागलेल्या असायच्या!

न्हाव्याच्या दुकानातलं (फिल्मी) साहित्य हा एका नविन लेखाचा विषय होईल, पण जे न पाहे रवी ते पाहे न्हावी असं म्हणण्याएवढी पुस्तकं न्हाव्याच्या दुकानात सापडायची. इंटरनेटपुर्वीच्या बॉलीवुड गॉसीप साठी न्हाव्याच्या दुकानाला पर्याय नसायचा.

आमच्या गावच्या एका नाव्ह्याने जवळच त्याचं दुकान टाकलेलं. पप्पा पुण्यात असायचे तेव्हा त्याच्याकडे जायचे आणि आम्हाला आग्रह करायचे कि त्याच्याकडे जा म्हणुन. मला त्याच्याकडे जायला फारसं आवडायचं नाही - कारण त्याला गावच्या चांभारचौकशांमध्ये (!) फार रस असायचा.
(यावरुन आठवलं - न्हाव्याच्या दुकानात रेग्युलर सापडणारी 'रोमियो गॅंग' पाहिलिये कुणी? हे शुक्रजंतू रोजच्या रोज चकचकित दाढी करून आणि मायक्रोस्कोपिक कटींग करून आख्खा दिवस संध्याकाळच्या 'कट्ट्या'साठी जगतात - असो.)

एनी वे - कॉलेज मध्ये होस्टेल मध्ये असताना पहिल्यांदा दाढी केली - तेव्हा त्या न्हाव्याने माझी 'कात काढलिए' असं वाटण्याएवढं फ्रेश वाटलेलं! तो एक न्हावी चांगला होता. त्याची (लेडीज होस्टेलकडे जाणाऱ्या रस्त्यावर) टपरी होती. मला दाढी करायला आवडायचं नाही. लहानपणा पासून पप्पांची (प्रणय रॉय सारखी) दाढी बघुन मी पण दाढी (यायची) वाट पाहिलेली. मग महिन्या दोन महिन्याने जेव्हा कटिंगकरता जायचो तेव्हा दाढी करायचो. अर्थात तेव्हा दाढी फार यायचीही नाही....
यायला लागल्यावर कॉलेज मध्ये दाढी, शबनम साठी प्रसिद्ध झालो होतो (असं नंतर पॅऱ्या म्हणाला - त्याच्या मते मी नेहमी काहीतरी वेगळं करायचो आणि जे करायचो त्याची फॅशन व्हायची - हे ऐकुन मला एवढं 'भरुन' आलेलं कि सांगता सोय नाही. आता कळतंय पॅऱ्या फक्त 'चुना' लावत होता.....)
तो प्राणी नुसता कटिंगच नाही तर फुल टु तेल मालीश पण करायचा. ते एवढं भारी वाटायचं कि मी दर महिन्याला कटिंग करायला लागलेलो. शिवाय जेव्हा पुण्यात कटिंग दर रु.२५/- व्हायला लागलेले, तेव्हाही हा रु. १०/- आकारायचा.
पुढे त्याने त्याच्या दुकानात एक पोऱ्या ठेवला आणि मी जुनं गिऱ्हाईक म्हणुन त्याचा 'गिनी पिग' बनायला लागलो. पण तोपर्यंत ईंजीनियरींग संपायला आलेलं - शिवाय विविध वैताग चालू होतेच - मग सरसकट केस आणि दाढी वाढवली.

अरे हो - हे सांगायलाच विसरलो - 'फाऊंटनहेड' वाचल्यापासुन 'केस कसे कापायचेत?' हे न्हाव्याला सांगणं बंद केलं. बंद केलं म्हणजे - त्याच्या या प्रश्नावर 'हे बघ बाबा - मी माझे केस बघू शकत नाही. इतरांना ते कसे वाटतात याबद्दल मला पर्वा नाही. तू 'प्रोफेशनल'. मी तुला केसांबद्दल काही सांगणं म्हणजे तुझ्या स्किल बद्दल अविश्वास दाखवण्यासारखं आहे. मी 'तुझ्या'कडे आलोय याचा अर्थ माझा तुझ्या स्किलवर विश्वास आहे - बाकी माझ्या 'डोक्याचं' काय करायचं हा तुझा प्रश्न!' असं उत्तर द्यायला लागलो.
यात ऍन रँडचं लॉजिक प्रॅक्टिकली किती पॉसीबल आहे हे पडताळायचा हेतू होताच, तसाच - बघू तरी काय होतंय, केस काय महिन्यात परत येतील असा विश्वासही होता.
माझा अनुभव असा कि - कुठल्याही न्हाव्याला असली काही 'फिलॉसॉफी' ऐकवली कि त्याला मी 'ठार येडा' आहे असं वाटतं, पण मी काहीच सजेशन देत नाही म्हटल्यावर ती कटिंग त्याच्यासाठी 'प्रतिष्ठेची' बनते. तो त्यावर एवढी मेहनत घेतो कि वाटतं - बरं झालं याला काही सांगितलं नाही - असे काप आणि तसे काप म्हणुन!

पुण्याला परत आलो तेव्हा गाववाल्याकडे जायला लागलो - तो मन लावुन केस कापायचा.
आणि मुख्य म्हणजे भरपुर वेळ कापायचा.
तो काळ असा होता कि केसांशी खेळायला न्हाव्याशिवाय काही पर्याय नव्हता!

त्याच्या ड्रॉप ईयर मध्ये गिऱ्या त्याच्या मामाच्या दुकानात जाऊन 'हजामगिरीचं' ट्रेनिंग घ्यायला लागल्याचं कळलं तेव्हा गिऱ्यावर भयंकर भडकलो.
केवळ वडिलांशी वाद म्हणुन मेरिट मध्ये आलेल्या मुलाने त्यांना राग आणण्यासाठी इंजीनियरींग मध्ये 'ड्रॉप' घेणं मी समजू शकतो. (ऍटलीस्ट तेव्हा समजू शकत होतो) पण डायरेक्ट 'हजामगिरी' सुरू करायची म्हणजे अतीच. मला 'जरासी जिंदगी' मधला डॉ. लागु आणि कमल हसनचा सीन आठवला.
पण गिऱ्या भलताच 'कूल' निघाला. म्हणे - अभ्या, उद्या नोकरी नाही मिळाली किंवा इकॉनॉमी डुबली तरी माझ्या हातचं हे स्किल कुणी कधी घेऊ शकणार नाही....

खरंय गिऱ्या -
हे आणि या सारख्या कुठल्याही 'स्किल' बद्दल आदर बाळगायला अमेरिकेत आल्यावर शिकलो.
म्हणजे - अमेरिका काही मला (आदराने) चावली वगैरे नाही, पण तिने (खिशाला) चटका मात्र दिला.
पहिल्यांदा १५ डॉलर मोजून झिंज्या (असम) कापुन घरी परतताना जे डिप्रेशन आलेलं, ते फॉल च्या जादूनेच जाऊ शकलं होतं....
२-३ वेळा त्या केस उपटणाऱ्या (कापणाऱ्या नव्हे) बाईकडे जाऊन आल्यावर शेवटी शिस्तीत अथेन्स मध्ये एक 'बलुतेदार' न्हावी शोधला. (त्याच्या आधी एवढी वाईट परिस्थिती आलेली कि टब मध्ये (मी) बसुन अतनुने माझे केस कापले होते). हा (खरं तर हे - तिघं जण होते ते) शिस्तीत केस कापायचा. अगदी भारतातल्या न्हाव्यासारखे. फक्त त्याची टायमिंग्ज विचित्र होती. म्हणजे - तो फक्त स. १० ते दु. ४ - या वेळेतच काम करायचा. त्यामुळे त्याच्याकडे जायचं म्हणजे पैशाबरोबरच क्लासेस, जॉब, रिसर्च, सगळं 'मॅनेज' करायला लागायचं. (त्याची टायमिंग बघुन वाटायचं - ही बहुतेक त्याची दुसरीच 'शाखा' असणार - पहिली सदाशिवात नाही तर गेला बाजार आप्पा बळवंत च्या जवळपास)
एकाच बाबतीत त्याची भारतातल्या न्हाव्यांवर मात म्हणजे - त्याच्या दुकानातली मासिकं!
त्याच्या कडे वर्षभरातले झाडुन सगळे - प्लेबॉय, हस्लर वगैरे चे 'खंड' असायचे.
माझ्या वेळेअभावी त्याच्याकडे अशाच वेळी जायला जमायचं जेव्हा त्याच्याकडे रांग नसायची. आणि मला कधी नव्हे ते कटिंगसाठी वाट न पहाण्याचा खेद व्हायचा.

(वाईट) अनुभवातुन शिकुन बाल्टिमोरलाही असाच 'बलुतेदार' शोधुन ईमानदारीत दोन वर्ष त्याच्याकडे काढली.
सिऍटलला आलो तेव्हा - आयुष्यातल्या अनेक महत्वाच्या प्रश्नांबरोबरच - न्हाव्याचा प्रश्न सोडवणंही क्रमप्राप्त होतं. 'ग्रेट क्लिप्स' मध्ये केस कापल्यावर सलग महिनाभर कंपल्सरी टोपी वापरली.
मागच्या तीन महिन्यात केस एवढे वाढले कि रोजच्या रोज माधुरीची भुणभुण - केस काप म्हणुन!
भायलोग - 'अरे संसार संसार' म्हणताना हजार शक्याशक्यतांचा हजारो वर्ष विचार करुन झालेला. एवढ्या मंथनातुन 'बायकोची केस कापण्याबद्दल भुणभुण' ही शक्यता कशी सुटली कळत नाही. क्रायसिस मॅनेजमेंट मध्ये मी बाप असुनही (कारण बरेचसे क्रायसिस माझीच पिल्लं असतात) ह्या क्रायसिस वर - चांगला न्हावी नाही - याशिवाय माझ्याकडे उत्तरच नव्हतं....
घर सोडल्यापासुन लग्न करेपर्यंत - मधली जवळपास (आई ते बायको मधली - आणि शांततेची) १२ वर्ष - संपल्याची (क्रूर) जाणीव मला व्हायला लागली.
शेवटी ३-४ दुकानांची टेहाळणी केल्यावर (हे करायला फार विशेष स्किल लागत नाही - बाहेर पडणाऱ्यांचे चेहरे पाह्यचे. लोक स्वत:च ते लपवत असतील तर पुढे जायचं) मी एका दुकानात घुसलो.
इथे मला जो अनुभव आला तो वर्णनातीत आहे!
ती बाई एका पोरीचे 'आयब्रोज' करत होती. (याला 'करत होती' म्हणतात कि आणखी काही माहित नाही).
तिने बसायला सांगितलं.
चहा आणि कुकीज आणुन दिल्या!
यावर माझे सगळे ऍन्टिने (बूस्टर्स सकट) बाहेर आले.
च्यायला केस कापायच्या आधी एवढं आगत-स्वागत.....'बाई - रेट काय?' हे तरी कसं विचारणार?
तेवढ्यात तिला कुणाचा तरी फोन आला - अपॉइन्टमेन्ट साठी.
त्या प्राण्याने बहुतेक तिला 'किती होतील?' विचारलं.
तिने 'अठरा' म्हटल्यावर माझा जीव (हातातल्या चहाच्या) भांड्यात पडला!
तिने 'स्पेशल कटिंग - ३ डॉलर एक्स्ट्रा' म्हटल्यावर मी म्हटलं - नको नॉर्मलच कर. पण मला नक्की फरक कळला नाही. एकतर (जिवापाड जपुन - प्रसंगी जिवावर उदार होऊन - वाढवलेले) केस माझे जाणार. मग ते कसे जाणार याने काय फरक पडतो?
पण बहुतेक - फक्त कात्रीने कापायला ३ डॉलर एक्स्ट्रा असं गणित होतं.
तिनं केस मन (आणि वेळ) लावुन कापले.
तिचं नाव फाजी.
वय ५० एक असेल.
(लग्नानंतर बायकोसमोर कुठल्याही पोरीचं नाव घेतलं कि मीच पटकन 'लग्न झालंय किंवा ठरलंय किंवा वय वर्ष ५० च्या आसपास' हे सांगुन टाकतो. माधुरीला काही प्रॉब्लेम नसतो - पण मलाच 'हायसं' वाटतं!)
फाजी ईराणची आहे.
वडिल पारशी होते - मुंबईत वाढले.
तिने आणखी कोण नातेवाईक कुठे असतात हे न विचारता सांगुनही टाकलं.
आणि मला - लग्न झालंय का? (बायकोलापण इकडेच यायला सांग केस कापायला) - मुलं किती? (ती होतील तेव्हा त्यांनाही इकडे आण - आम्ही स्पेशल 'विमानावर' बसुन त्यांची कटिंग करतो वगैरे सांगितलं) आणखीही कायकाय विचारत बसली.
एकुण काय - न्हाव्यांच्या चांभारचौकशा संपत नाही. (बाय द वे, विशेष नोंद - मला थोड्याही चौकशा करणारा चांभार कधीच भेटलेला नाही)

तुम्हा लोकांना असं फीलिंग कधी आलंय कि नाही माहित नाही - कदाचित वारंवार घर बदलल्याने अभ्याला आलं असेल - पण फाजी च्या दुकानातुन बाहेर पडल्यावर 'चांगला न्हावी (कि न्हावीण) मिळाल्याचं' गार-गार फीलिंग आलं....

चला - एक प्रश्न तर सुटला.

नेक्स्ट.....?

चर्च के पीछे

चांद चुराके लाया हु
चल बैठे चर्चके पीछॆ....

गुलजारचं हे कुठल्यातरी पिक्चरमधलं गाणं आज सकाळपास्नं तोंडात बसलंय आणि क्रिकेट बघण्यासाठी जागून काढलेल्या सतरा (अनाकलनीय आणि वर्णनातीत) रात्री विसरायला मदत करतंय....

ह्या नविन लॅपटॉपवर 'की-पॅड' शी मी अजुन 'जुस्तजू' चालू आहे - त्यामुळे 'नवसाक्षरा'च्या चुका होतायेत....

मीनव्हाईल - 'पुलित्झर' घेतलेल्या स्टीव्ह कोल चं 'घोस्ट वॉर' पूर्ण केलं. माधुरीला वाचनाची आवड लागावी म्हणून वेळ मिळेल तेव्हा 'बॉर्डर्स' मध्ये जाऊन कॉफी आणि वाचन - हा उपक्रम सुरू करून बरेच दिवस झाले. सुरुवातीच्या दिवसांतच 'घोस्ट वॉर्स' हातात पडलं आणि वेडा झालो.
पुस्तकाचं 'कॅप्शन' 'कोट' करायचं म्हटलं तर - 'घोस्ट वॉर्स - दि सिक्रेट हिस्टरी ऑफ़ सी.आय.ए., अफगाणिस्तान, ऍन्ड बिन लादेन, फ़्रॉम सोव्हिएत इनव्हेजन टु सप्टेंबर १०, २००१' असं करावं लागेल.

आय.ए.एस. चा विचार - अविदाच्या राजीनाम्याच्या दिवशीच सोडून दिला.
शाळेतली शेवटची एक-दोन वर्षं ते इंजीनीयरींगची सुरुवात - या दरम्यान लही टिंब टिंब बनुन अविदा ला देव वगैरे मानलेला. मिन्ना त्याच्या एम-८० वर अविदाच्या राजीनाम्याची खबर घेऊन आलेला तो दिवस अजुन आठवतोय. फॉल्स आयडॉल्स पेक्षा - आता 'आपण' काय करायचं - हा विचार मोठा होता....
इंजीनियरींग सोडून प्रबोधिनीचा 'पूर्णवेळ कार्यकर्ता' होणे वगैरे ऑप्शन्स होते, पण - दुपार ते संध्याकाळ या दरम्यान - उत्साह ओसरला आणि 'गैय्या' बरोबर सूर्यास्त पहाताना 'हजाम बनलो' ही भावना प्रबळ झाली....

'प्रशासकीय सेवे'तला जोष गेला, पण त्या दरम्यान ओळख झालेल्या 'इंडियन फॉरेन सर्व्हिस' मधला इंटरेस्ट वाढला. पण या वेळेस हा इंटरेस्ट फक्त इंटरेस्टच ठेवायचा असं ठरवलं.
टु कट द लॉंग स्टोरी शॉर्ट - जेव्हापासून पेपर वाचायला सुरुवात केली तेव्हापासुन - व्ही.पी., मंडल, बोफोर्स पासुन, 'सेने'चा उदयास्त, आणि 'राष्ट्रवादी'च्या निर्मितीपर्यंत 'सकाळ' आणि 'इंडियन एक्सप्रेस' च्या पाचव्या कि सातव्या पानावर - बर्लिन वॉल, कम्युनिस्ट रशियाचा अस्त, बोस्निया वगैरे जोरात असायचं. लोकल राजकारणाएवढंच ते ही इंटरेस्टिंग वाटायचं, पण ते फार फॉलो करणं अवघड व्हायचं. ( नाही म्हणायला ८७ मध्ये आम्हाला संगणक शिकवणारे रानडे मास्तर 'आय.एफ.एस.' झाले तेव्हा ते प्रकरण काय असतं ते माहीत नव्हतं, पण त्यांची भारताच्या इतर देशांशी नात्यावरची काही व्याख्यानं ऐकली होती).
अजुन पण असं वाटतं कि च्यायला काय माहितिये? सिद्धेश ने असंच बसल्या बसल्या युरोप, एशियातल्या सगळ्या देशांची नावं आणि त्यांच्या राजधान्या इतक्या सहज सांगितल्या होत्या कि मला सगळं वाचन वगैरे व्यर्थ वाटायला लागलेलं.
बाल्टिमोर मध्ये थॉमस विचारायचा कि तू पेपर का वाचतोस? त्याला त्यात काही पॉईट वाटायचा नाही. आणि माझं 'कारण मला ते आवडतं' हे कारण त्याला पटायचं नाही. मग त्याला म्हटलं कि पेपर वाचणं म्हणजे एखादं धमाल आणि 'निरंतर' पुस्तक वाचण्यासारखं असतं. त्यात कुठल्याही बॉलिवुडपटाला साजेसा मिर्च-मसाला ठासुन भरलेला असतो. पण कुठल्याही नविन छंदासारखं इंटरेस्ट डेव्हलप व्हायला पेशन्स ची तयारी हवी. त्याला ते किती जमलंय ते माहित नाही, पण माझं पेपर वाचायचं व्यसन कधीच जाणार नाही हे नक्की. कुठल्याही नविन शहरात गेल्यावर तिथले जमतील ते पेपर वाचणे आणि विकत घेऊन घरी आणणे हा खरं तर पप्पांचा छंद. मी अमेरिकेतुन पहिल्यांदा घरी येताना 'काय आणु?' वर पप्पांचं उत्तर 'पेपर' होतं! मग त्यांच्यासाठी कोलंबस मधुन 'कोलंबस डिस्पॅच', लंडन मधुन 'टाईम्स', आणि दुबईतुन 'खलीज टाईम्स' घेऊन गेलेलो.

'घोस्ट वॉर्स' मध्ये अमेरिका, पाकिस्तान, अफघाणिस्तान, साउदी अरेबिया, भारत - आणि इतर मध्य एशियातल्या देशांच्या नात्यातली गुंतागुंत कळली. 'खुदा गवाह' मध्ये पहिलेले ते डोंगर आणि वाळवंट जरा आणखीनच मोहक आणि गूढ वाटायला लागले. बाकी काही नाही तरी अफघाणिस्तान (आणि अर्शद वारसी) साठी तरी 'काबुल एक्सप्रेस' बघावासा वाटला. तसचं स्टीव्ह कोल ची बाकीची पुस्तकंही वाचावीशी वाटली.

नविन वर्षाच्या 'निश्चय (लांबलचक) यादी'त वर्षात सहा चांगली पुस्तकं वाचायची हे ठरवलंय, पण आता २० एप्रिल पर्यंत वाचन बंद!
एक (फाडू) परिक्षा देतोय. त्याचे फॉर्म्स भरता-भरताच दमछाक झालिए. आणि अभ्यासाला तर अजुन सुरुवात करायचिए....

बाकी - दमछाक २००६ संपलं याचा लही आनंद झाला.
ठळक घटना म्हणजे - लग्न, त्यासाठीची इंडिया ट्रिप, जॉब चेन्ज, बाल्टिमोर सोडुन सिऍटलला जाणे. थोडक्यात सगळ्या ठळक घटना लग्नाशी निगडीत होत्या, आणि त्या सगळ्यांनी लय दमवलं. नुस्ती धावपळ.....

२००७ मध्ये 'विश्रांती' घ्यायचं ठरवतोय!
फक्त ही परिक्षा, घर घेणे वगैरे कामं झाली कि विश्रांतीच विश्रांती....

आणखी काही सुचत नाहिये, पण मागच्या एक-दोन महिन्याच्या मरगळीनंतर ऍटलिस्ट काहीतरी लिहिता आलंय....हे ही नसे थोडके!

खरं तर आजचं लिखाण इथेच संपवलं होतं - पण बरेच दिवस आठवत होतो ती सलील ची कविता पुन्हा एकदा सापडली. इथवर वाचून कंटाळला नसलात तर - ही कविता नक्कीच आवडेल -


कुठे कुठे काही नाही
टप्प्यामध्ये काही नाही
मातीसुद्धा वेळेपुर्वी
कुशीमध्ये घेणार नाही
कुठे कुठेच काही नाही
कुठे कुठे कुणी नाही
टप्प्यामध्ये नसलेल्याला
हाका आता देणार नाही
घडल्यापैकी काही काही
तुझ्यापुढे मांडणार नाही
एकदाच फक्त भेटुन जा
आहे असं भासवुन जा

पूर्वीसारखं वाहून जाणं
जमेल असं वाटत नाही
थ्रूआउट व्याकुळ होणं
जमेल असं वाटत नाही
झाली शकलं जपूनसुद्धा
काही मिळेल वाटत नाही
रोख ठोक सवालांतून
सूट मिळेल वाटत नाही

वेगळ्या वेगळ्या प्रवाहांशी
नाती जोडणं भाग आहे
दिलखुलास खाणाखुणा
रद्द करणं भाग आहे
गदारोळात गदारोळात
सामील होणं भाग आहे
ममत्वाचे धीमे सू
सुप्त करणं भाग आहे

स्टाईलबाज असलं काही
माझ्याच्यानी होणार नाही
खोटे रंग उडून गेलेत
पुन्हा देणं जमणार नाही

घेउन काही येऊ नको
बाकी काही ठेवु नको
फक्त थोडी असून जा
आहे असं सांगुन जा
दूरवर.....कुठेतरी
निदान आहेस इतकं पुरे
असेनास का नावापुरती
निदान आहेस इतकं पुरे
बेपत्ताच्या.....कुशीमध्ये
असलेल्याला इतकं पुरे
आघातांवर आघातांनी
चेपलेल्याला इतकं पुरे

गांडूगीरी केल्याशिवाय
किंमत नाही अग्दी कबूल
आपणसुद्धा सगळ्यांसारखंच
गांडू व्हावं अग्दी कबूल
माणसं इथं जगतात कशी
हेच मला नवल वाटतं
श्वास मूळ धरतो कसा
हेच मला नवल वाटतं
जग असंच गांडू असणार
असंच आता गृहीत धरु
आपण तरी काय करणार
असंच आता गृहीत धरु

तरी सुद्धा झगडल्यावर
आपलं चक्रं नक्की मिळेल
एकट्या दुकट्या संघर्षाचं
हसं झालं तरी चालेल
नव्या त्रिज्या नवे व्यास
नवे परीघ खुले होतील
कंपनांच्या आयामाच्या
सारी दिशा खुल्या होतील

खूप खूप दिवसांपासून
फक्त माझ्या तुझ्या साठी
फार फार खोलपणे
फक्त माझ्या तुझ्या साठी
अगदी अगदी तुझंमाझं
एक नातं जपलं आहे
तळव्यावरच्या फोडासारखं
म्हणतात तसं जपलं आहे

पुण्यामध्ये आलीयस म्हणून
पुणं किती चांगलं वाटतंय
कितीतरी दिवसांनंतर
माझं मलाच विषेश वाटतंय
स्वत:शिवाय माझ्याकडे
फक्त स्वत: मीच आहे
माझ्याकरता जामीन राह्यला
फक्त स्वत: मीच आहे

अजूनसुद्धा भरकटलेल्या
निष्कर्षांना ओल कशी
शब्दवाही बुडबुड्यांना
अर्थण्याची ओढ कशी
चुकुनमाकुन एखादवेळी
क्वचित खरा सूर येतो
जतन केल्या निष्ठांसकट
माझा मलाच बहाल होतो
आता कधी गर्दीमध्ये
तुझं असं दिसणं नको
ओळख असून नसल्यासारखं
परक्यासारखं बघणं नको
फार चूक नसतानाही
चुकल्यासारखं वाटणं नको
तुझ्यामाझ्या अध्यायाला
आणखी तडा जाणं नको

रस्त्यांवर मी टाहोसारखा
रस्ते रस्ते पोरके पोरके
वाहनं माणसं चेंगराचेंगरी
सगळं असून ओके बोके
दुखावलेल्या विचारांनी
माझी वाईट गोची केली
वेड्यावाकड्या भटकण्यानी
शेवटी माझीच मारली गेली
फारशी लायकी नसूनसुद्धा
भुरटी माणसं पुढे गेली
बावीस वर्ष आयुष्यातली
थाड थाड उडत गेली

आता मात्र जमेल तसं
जमेल तितकं नीट करू
सगळ्यापैकी जमेल तितकं
सगळं सगळं नीट करू
मिळेल तितक्या सामग्रीनी
केंद्रबिंदू नक्की करू
उरल्यासुरल्या आयुष्याची
आशयसूत्र नक्की करू
कल्लोळाचे ताणतणाव
स्वत:मधून ढिले करू
स्वत:हूनच स्वत:पुढे
आरपार स्पष्ट होऊ
स्वत:मधल्या आधारावर
उभं विश्व उभं करु

तरी सुद्धा हरपलेलं
सारं परत कसं मिळेल
ओघ पुढे वाहून गेला
जीवन कसं नीट जुळेल
जीव तोडुन जगलो तरी
आयुष्याचं मोल काय
अलिकडच्या पलिकडच्या
इशाऱ्यांचा अर्थ काय
खुणावणाऱ्या नक्षत्राला
दुरावण्याचा अर्थ काय
जवळ जवळ येता येता
परकं व्हायचा अर्थ काय

ठरत नाही शमत नाही
कोंडाळ्यातुन तुटक होतं
जिव्हाळ्याचं कुठलंच कर्षण
आपण होन फिटत जातं
इथून पुढे गेल्यावर तर
प्रदेश धूसर विदेश होतात
संवित्तीचे.....धागेदोरे....
फाटे फुटून त्रोटक होतात
इथून पुढे गेल्यावर तर
प्रदेश धूसर विदेश होतात
संवित्तीचे.....धागेदोरे....
फाटे फुटून त्रोटक होतात

- सलील वाघ.